okulistyka dziecięca
Zdrowie

Widzę, więc jestem

Wzrok jest najważniejszym zmysłem człowieka. Dzięki niemu, z otaczającego świata, dociera do nas około 80% informacji. Dostrzegamy cechy obserwowanego obiektu, jego położenie w przestrzeni, mamy poczucie głębi, ruchu, czy obserwujemy kolejność następujących po sobie zdarzeń.

 

Widzenie jest niezbędnym narzędziem w procesie poznawania i nauki. Niemowlę obserwując twarz matki zaczyna odwzajemniać uśmiech, następnie powtarza proste gesty. Starsze dzieci bawiąc się, naśladują rodziców. W wieku szkolnym za pomocą sprawnych oczu możemy opanować podstawowe umiejętności czytania i pisania, aż po specjalistyczną naukę zawodu w latach późniejszych. Wzrok ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju, a zwłaszcza dla rozwoju małego dziecka.

Rozwój widzenia
Układ wzrokowy człowieka zaczyna kształtować się już w 22. dniu po zapłodnieniu, przy czym w momencie narodzin nie jest jeszcze w pełni dojrzały. Jednak w ciągu kilku pierwszych miesięcy i lat życia rozwój procesu widzenia jest niezwykle dynamiczny. Bardzo szybko poprawia się ostrość wzroku. U noworodka jest ona początkowo niska: wyraźne są tylko kontury oraz przedmioty o wysokim kontraście i odpowiednio dużym rozmiarze, znajdujące się w bliskiej odległości, na przykład twarz matki. Ostrość wzroku wzrasta siedmiokrotnie w pierwszym roku życia, a norma widzenia uzyskiwana jest jeszcze przed końcem 5–6 roku. Bardzo szybko rosną oczy dziecka – w wieku trzech lat mają już swoją ostateczną wielkość. W tym czasie najczęściej zmienia się również ich kolor z niebiesko-szarego na kolor „docelowy”. W pierwszych latach życia kształtują się ważne funkcje wzrokowe, a wśród nich: widzenie przestrzenne (umiejętność postrzegania głębi), ruchy oczu i ich koordynacja, wrażliwość na kontrast i barwę. W wieku sześciu lat układ wzrokowy jest już w pełni dojrzały.

Jak widzi przedszkolak?
Dziecko w wieku trzech lat ma już dobrze rozwiniętą ostrość widzenia (wynoszącą 70% normy). Bez problemu rozpoznaje więc drobne obiekty czy znajduje małe szczegóły na oglądanych obrazkach. Stabilizacji ulegają ruchy oczu. Gdy trzyipółlatek, podczas śledzenia przedmiotu wykonuje jeszcze duże ruchy wyrównawcze głową i nie potrafi utrzymać uwagi przez dłuższy czas, to pięciolatek śledzi przedmiot uważnie w większości kierunków spojrzenia, a sześciolatek robi to już perfekcyjnie, hamując przy tym ruch głowy. Dobrze rozwinięte jest także widzenie przestrzenne. Dziecko potrafi ocenić, co jest bliżej a co dalej, dostrzega proste stereogramy i ogląda bajki z efektami 3D. Poprawia się kontrola okulomotoryczna ciała. Wraz z wiekiem przedszkolak coraz dłużej potrafi ustać na jednej nodze, w wieku sześciu lat potrafi zrobić to z zamkniętymi oczami. Coraz lepsza jest także koordynacja oko–ręka, dlatego z czasem dziecko dokładniej celuje, pewniej trzyma kredkę i ładniej rysuje. Rozwinięta jest już pamięć i percepcja wzrokowa. Dziecko potrafi sortować rzeczy według funkcji, podobieństwa, rysuje z pamięci i rozpoznaje kształty, składa obiekty z części (np. puzzle), potrafi rozpoznać przedmiot na podstawie tylko częściowo widocznego elementu, dorysować brakującą część do obrazka (np. Incomplete Man – bardzo popularny test rozwojowy w USA). Przedszkolak zna barwy, potrafi je nazwać, a nawet rozróżnić odcienie. Można powiedzieć, że w szóstym roku życia oczy dziecka widzą tak, jak u osoby dorosłej.

okulistyka dziecięca Test Mana

Wszystko ładnie i pięknie, ale…
Stan opisany powyżej, to stan idealny, kiedy rozwój funkcji wzrokowych przebiega prawidłowo. Jednak na drodze dojrzewającego widzenia często pojawiają się przeszkody. Najczęściej są to choroby w obrębie samego narządu wzroku (np. zaćma wrodzona) lub drogi nerwowej, nieskorygowana wada wzroku, różnowzroczność czy zez. Wymienione czynniki hamują lub uniemożliwiają poprawny rozwój, prowadząc do zaburzeń układu wzrokowego, wśród których najbardziej poważne to: niedowidzenie, zez czy problemy z percepcją wzrokową i uwagą. Nieprawidłowości te są często trudne do usunięcia i wywołują konsekwencje, których nie można nadrobić w latach późniejszych. To właśnie dobre widzenie decyduje o prawidłowym rozwoju psychofizycznym, intelektualnym i społecznym naszego dziecka, a nawet wpływa na jego zachowanie! Widać więc, jak ważne jest wczesne wykrycie jakichkolwiek odstępstw od normy oraz odpowiednia reakcja specjalisty.

Na co zwrócić uwagę?
Przede wszystkim uważnie obserwujmy nasze maluchy. Pamiętajmy, że dzieci posiadające problemy ze wzrokiem, bardzo często nie zgłaszają swoich dolegliwości, ponieważ nie są świadome, że mogą widzieć inaczej, lepiej. Dla zezującego dziecka widzenie podwójne jest czymś naturalnym, zwłaszcza, jeżeli rozpoczęło się na wczesnym etapie życia. Kolejnym powodem, dla którego to właśnie rodzice muszą wykazać się szczególną uwagą, są duże możliwości ich pociech do kompensacji wady wzroku – przedszkolak potrafi „samoskorygować” nawet nadwzroczność rzędu 5–6 dioptrii! Jeszcze inaczej jest, kiedy mamy do czynienia z różnowzrocznością (różnica wady wzroku pomiędzy oczami wynosi 1 dioptrię i więcej). Wtedy dziecko, patrząc obojgiem oczu, może widzieć całkiem dobrze, gdyż korzysta głównie z oka o mniejszej wadzie. Zachęcam Was, Drodzy Rodzice, do wykonania prostego testu: pobawcie się razem z dziećmi w piratów, przygotujcie specjalne przesłonki na oczy, zasłońcie najpierw jedno, potem drugie oko i sprawdźcie, jak zachowują się Wasi podopieczni:
• Czy widzą z daleka to co Wy? (pod warunkiem, że macie skorygowaną wadę oczu)
• Czy widzą każdym okiem jednakowo dobrze?
• Czy nie protestują po przesłonięciu któregoś z oczu?
• Czy nie zniechęcają się do zabawy po zasłonięciu któregoś z oczu?.
Jeżeli coś wzbudzi Wasze wątpliwości, skontaktujcie się ze specjalistą.
Naszą czujność powinno wzbudzić również ciągłe lub okresowe uciekanie oka, na przykład kiedy dziecko się zapatrzy. Pocieranie oczu przez malucha, ich łzawienie, zaczerwienienie lub pieczenie to również sygnały, że powinniśmy udać się do okulisty. Inne symptomy wymagające konsultacji ze specjalistą to:
• mrużenie oczu,
• częste zamykanie lub mrużenie jednego z oczu,
• bóle głowy i oczu,
• unikanie czynności i zabaw wykonywanych z bliskich odległości lub dotyczących widzenia drobnych szczegółów,
• skarżenie się na podwójne widzenie.
Zaniepokoić powinna nas również słaba, nieodpowiednia do wieku koordynacja oko–ręka, niedbałość w trzymaniu przedmiotów i niedokładność przy sięganiu po nie lub inne problemy z oceną odległości, a także zbyt bliskie przybliżanie obiektów, czy trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi.

Gdzie i kiedy szukać pomocy?
Oczywiście – jak najszybciej, jeżeli zauważyliśmy coś nieprawidłowego. Na pewno do okulisty dziecięcego powinniśmy udać się pod koniec okresu niemowlęcego, żeby sprawdzić fizjologię narządu wzroku. Każdy przedszkolak, a już na pewno sześciolatek, powinien mieć również wykonane profesjonalne badanie okulistyczne pod kątem sprawdzenia wady wzroku, koniecznie po zakropleniu oczu. Przed pójściem do szkoły należy również sprawdzić widzenie obuoczne, czyli współpracę obu oczu ze sobą. Podczas takiego badania specjalista sprawdzi, jak ustawiają się oczy, czy dziecko nie ma zeza jawnego bądź ukrytego, dokona oceny ruchów oczu, których prawidłowość jest nieoceniona podczas nauki czytania. Dodatkowo wykona testy widzenia przestrzennego oraz akomodacji (zdolności do wyostrzania obrazu oglądanego w różnych odległościach). W tym celu warto wybrać się do okulisty specjalizującego się w badaniu widzenia obuocznego lub do doświadczonego w badaniu dzieci optometrysty. Optometrysta w przypadku stwierdzenia zaburzeń, przepisze i poprowadzi terapię wzrokową, mającą na celu usprawnienie procesu widzenia.
Byłoby idealnie, gdyby każde dziecko, przed pójściem do szkoły miało wykonane zarówno kompleksowe badanie okulistyczne, jak i optometryczne, by jak najwcześniej wykryć zaburzenia widzenia, przeszkadzające w nauce czy funkcjonowaniu w grupie rówieśników.
Na koniec, Drodzy Rodzice, apel do Was: regularnie (np. raz w miesiącu) samokontrolujcie wzrok Waszych pociech, a w razie wątpliwości skonsultujcie się ze specjalistą.
Nie pozwólcie, by zaburzenia widzenia ograniczały Wasze dziecko!

 

Agnieszka Białoskórska
Agnieszka Białoskórska
NO 11210
Optometrystka i kontaktolog, zainteresowana
w szczególności zaburzeniami widzenia
obuocznego u dorosłych i dzieci.

Dodaj komentarz

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. more information

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close