Zaparcia i ból brzucha u dziecka

Każde dziecko powinno wypróżniać się codziennie przynajmniej raz, co świadczy o prawidłowo funkcjonującym układzie pokarmowym i zdrowych jelitach. Niestety już w wieku dziecięcym mogą pojawić się objawy niestrawności, w tym zaparcia i ból brzucha. Bardzo często nie wynikają z zaburzeń czynności przewodu pokarmowego, ale ze źle zbilansowanej diety. Jeśli dziecko jest karmione wysoko przetworzoną żywnością, obfitującą w rafinowany cukier, ubogą w błonnik pokarmowy, trzeba liczyć się z wystąpieniem szeregu nieprzyjemnych dolegliwości. Podopieczny nie może czuć się dobrze, jeśli spożywa ciężkostrawne potrawy, nie wypija wystarczającej ilości płynów, brakuje w jego diecie świeżych warzyw i owoców, objada się między posiłkami i zajada słodyczami. Ból brzucha, wzdęcia i zaparcia są bardzo dokuczliwe, dlatego należy im przeciwdziałać.

 

Co przyczynia się do bólu brzucha i zaparć u dzieci?

 

Każdy w swoim życiu doświadcza czasem problemów z defekacją, co może wynikać przykładowo z choroby, stresu czy zjedzenia czegoś niewskazanego. Niestrawności towarzyszy ból brzucha i często też zaparcia. Trzeba jednak pamiętać o tym, że taki stan jest nieprawidłowy i należy mu przeciwdziałać. Jeśli zaparcia są tylko sporadyczne, nie powinny wzbudzać niepokoju, ale wiele osób boryka się z chronicznym zatwardzeniem, co dotyczy także dzieci. Niestety za tego typu dolegliwości odpowiadają w dużej mierze opiekunowie, którzy mają największy wpływ na to, jaki tryb życia prowadzi dziecko, czym się odżywia. Często ból brzucha jest powiązany z zaparciami, ale nie zawsze, co trzeba mieć na uwadze i bacznie monitorować stan zdrowia podopiecznego.

 

Ból brzucha może wynikać z zakażenia pasożytniczego, choroby wrzodowej, kolki nerkowej, refluksu żołądkowo-przełykowego, zatrucia pokarmowego, zakażenia dróg moczowych czy nawet anginy. Przyczynami zaparć u dzieci mogą być nie tylko zaburzenia metaboliczne, ale też choroby nerwowo-mięśniowe/tkanki łącznej, zaburzenia anatomiczne. Bardzo często z zaparciami borykają się dzieci niedożywione, odwodnione, źle odżywione, przyjmujące niektóre leki. Trzeba też wziąć pod uwagę to, że za problemy z defekacją mogą odpowiadać aspekty psychologiczne. W wielu przypadkach problem zaparć wynika z wielorakich przyczyn, które nakładają się na siebie, co tylko go potęguje i utrudnia powrót do zdrowia. Jeśli nieprzyjemne objawy utrzymują się przez parę dni, należy udać się niezwłocznie do lekarza, który postawi prawidłową diagnozę i wykluczy poważniejsze schorzenia. Z wizytą u lekarza nie można zwlekać w przypadku wystąpienia bólu brzucha w nocy, nagłej utraty masy ciała, przy biegunce ze śladami śluzu/krwi. Alarmujące powinno być także promieniowanie bólu do innych części ciała, brak wypróżnienia w ciągu doby, wystąpienie wymiotów i biegunki, nasilenie bolesności przy oddawaniu moczu.

 

Jak rozpoznaje się zaparcie?

 

Jeśli rodzic chce mieć pewność, że jego dziecko nie wypróżnia się prawidłowo, boryka się z zaparciami, należy udać się do lekarza, który postawi diagnozę na podstawie wywiadu i badania fizykalnego. W większości przypadków wystarczy to do rozpoznania przypadłości, ale czasem wykonuje się też dodatkowe badania diagnostyczne. Jednym z nich jest czas pasażu znaczników, które dziecko musi codziennie połykać przez sześć dni, a następnie sprawdza się ich rozmieszczenie i to, jak długo zalegały w jelitach. Służy temu RTG brzucha, które pozwala na ocenienie położenia połkniętych znaczników. W diagnostyce stosuje się też wlew kontrastowy jelita grubego czy badanie histopatologiczne bioptatu. Kolejną możliwością jest manometria odbytu, czyli badanie polegające na rejestrowaniu zmian ciśnienia w odbytnicy, co ma celu ocenę czynności zwieraczy odbytu.

 

Leczenie zaparć i bólu brzucha

 

Leczenie zaparć u dzieci powinno być wielotorowe, co wynika ze złożoności problemu. Trzeba mieć na uwadze to, że będzie to proces długotrwały, wymagający cierpliwości i zaangażowania ze strony zarówno dziecka, jak i jego opiekunów. W pierwszej kolejności należy wdrożyć leczenie niefarmakologiczne, zaczynając od zmodyfikowania dotychczasowej diety. Musi być ona dobrze zbilansowana i bogata w błonnik pokarmowy. Warto udać się do dietetyka dziecięcego, który ułoży właściwy plan żywieniowy do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia małego pacjenta. Zadbać trzeba również o prawidłowe nawodnienie organizmu, czyli wypijanie odpowiedniej ilości wody w ciągu całego dnia. Istotny jest też ruch, czyli regularna aktywność fizyczna. Pomocny będzie trening korzystania z toalety i pomoc specjalisty w postaci psychologa.

 

Leczenie farmakologiczne składa się z paru etapów. Pierwszy polega na udrożnieniu jelit, aby możliwe było ich opróżnienie z zalegających mas kałowych. W tym celu podaje się leki o działaniu przeczyszczającym. Drugi etap dotyczy podtrzymania leczenia, czyli polega na regularnym stosowaniu środków ułatwiających oczyszczanie jelit. Na koniec zaczyna się stopniowo odstawiać medykament, co jednak następuje powoli.

 

• Co stosuje się przy bólu brzucha i zaparciach?

 

Przy zaparciach często stosuje się makrogole, które działają przeczyszczająco, regulują perystaltykę jelit. Ich zadaniem jest przede wszystkim zmiękczenie stolca, co ułatwia defekację. Sięga się także po laktulozę, która działa podobnie jak makrogole, ale jej przyjmowanie wiąże się z możliwością wystąpienia nieprzyjemnych wzdęć. Makrogole nie drażnią przewodu pokarmowego, nie powodują też bólu brzucha ani skurczy. Nie trzeba martwić się o nasilenie działań niepożądanych. Doraźnie stosuje się czopki glicerynowe, ale nie należy tego robić zbyt często ze względu na ich drażniące działanie na jelito.

 

• Domowe sposoby na ból brzucha i zaparcia

 

Z naturalnych sposobów na ból brzucha u dzieci wymienić warto herbatę rumiankową/miętową/z melisy/imbirową, ciepły kompres, masaż stóp, aktywność fizyczną, jogurt z żywymi bakteriami probiotycznymi, produkty bogate w błonnik, napar z nasion kopru włoskiego/kminku rzymskiego, wodę, sok z aloesu, miód, ocet jabłkowy, siemię lniane.

Na zaparcia pomaga kompot z suszonych śliwek, siemię lniane, kiszona kapusta, buraki, zioła, miód, ćwiczenia, owsianka, dieta bogatoresztkowa.

 

Co jeśli leczenie farmakologiczne nie przyniesie oczekiwanych efektów?

 

W ciężkich przypadkach chronicznych zaparć, gdy leczenie farmakologiczne zawodzi, stosuje się leczenie zabiegowe. Pomocne może być założenie przetoki Malone’a, aby możliwe było płukane jelita grubego. Czasem koniecznością staje się chirurgiczne usunięcie części okrężnicy czy nawet wszczepienie urządzenia służącego do pobudzania nerwów. Z dostępnych metod zabiegowych wymienić należy też elektrostymulację jelit. Są to jednak skrajne przypadki, które stanowią zaledwie niewielki procent. U 99% chorych wystarczające jest leczenie farmakologiczne, aby uzyskać pożądane efekty i zniwelować problemy z chronicznymi zaparciami. Możliwe jest nawet całkowite wyleczenie, u co najmniej połowy chorych. Istotna będzie jednak współpraca z małym pacjentem i rodzicami oraz wdrożenie działań profilaktycznych, zapobieganie nawrotowi dolegliwości. Niekiedy trzeba ponownie włączyć lek, jeśli pojawią się trudności z wypróżnianiem, ale wystarczy jego krótkotrwale stosowanie, gdyż poprawa następuje wcześniej niż przy początkowym leczeniu.

 

Dieta przy zaparciach u dzieci

 

Bardzo ważne przy zaparciach u dzieci jest zastosowanie odpowiedniego sposobu żywienia, aby przeciwdziałać nieprzyjemnym objawom i usprawnić pracę przewodu pokarmowego. Istotne jest to, aby dziecko spożywało posiłki regularnie, bez stresu i pośpiechu, dokładnie przeżuwało pokarm. W jadłospisie muszą znaleźć się produkty bogate w błonnik pokarmowy, najlepiej w jak najmniej przetworzonej postaci. Najważniejsze będą świeże warzywa i owoce jedzone kilka razy dziennie. Godne polecenia są też koktajle warzywne i owocowe, zupy jarzynowe w postaci kremu, kolorowe surówki. Słodycze powinny być zastąpione owocem czy warzywem, sprawdzą się także orzechy i bakalie.

 

W diecie nie może zabraknąć pełnoziarnistych produktów zbożowych w postaci ciemnego pieczywa, naturalnych płatków zbożowych, makaronu razowego, ryżu brązowego, kaszy, kiełków pszennych, otrąb. Bogate w błonnik pokarmowy i szereg cennych składników odżywczych są orzechy, migdały, nasiona słonecznika, pestki dyni. Istotne będzie włączenie do jadłospisu sfermentowanych napojów mlecznych, które zawierają żywe kultury bakterii probiotycznych i kwas mlekowy – kefir, maślanka, zsiadłe mleko, jogurt naturalny. Z kolei unikać powinno się potraw ciężkostrawnych, tłustych, wysoko przetworzonych, bogatych w cukier rafinowany. Niewskazane są słodycze, żywność typu fast food, produkty z białej mąki.