Rozwój samodzielności u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w wieku przedszkolnym
Podczas naszej pracy edukacyjno-dydaktyczno-terapeutycznej musimy skupiać się na wielu aspektach rozwojowych dzieci. Stawiamy przed sobą wielorakie cele – bliższe i dalsze. Jednak naszym głównym zadaniem jest pomoc dzieciom w rozwoju tych umiejętności, które w przyszłości pomogą im prowadzić, na miarę możliwości, samodzielne życie. W poniższym artykule przedstawimy czym jest samodzielność, co wpływa na jej rozwój, a co może go hamować. Serdecznie zapraszam do lektury.
Mirosław Wiśniewski
oligofrenopedagog,
dyrektor pedagogiczny NPP Effectis
Czym jest samodzielność?
Polskie przysłowie mówi: „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”. Umiejętności, wiedza i postawy, które zdobywamy w czasie dzieciństwa, towarzyszą nam przez całe życie. Dlatego niezwykle ważne jest, aby w pracy z małymi dziećmi, szczególnie dziećmi z niepełnosprawnością, zwracać uwagę na rozwój ich samodzielności. Dzięki temu w przyszłości mogą lepiej radzić sobie w sytuacjach dnia codziennego i stać się w większym stopniu niezależne od pomocy innych.
Samodzielność jest bardzo złożonym pojęciem. Według definicji za osobę samodzielną uważa się jednostkę niezależną, dającą sobie radę, niepotrzebującą pomocy z zewnątrz. Jakie ma to jednak odniesienie do małych dzieci? Początkowo są one uzależnione od osób dorosłych. Jednak już od pierwszego roku życia możemy mówić, że w pewnych dziedzinach dziecko staje się samodzielne.
Samodzielność jest potrzebą rozwojową każdego człowieka. Gromadząc nowe doświadczenia dziecko zdobywa i rozwija swoje umiejętności, odkrywa nieznane mu dotąd możliwości, kształtuje swoją odrębność i tożsamość, dzięki czemu nieświadomie dąży do osiągnięcia w przyszłości pełnej autonomii. O pierwszych oznakach samodzielności mówimy wtedy, kiedy dziecko zaczyna chodzić. Moment ten przypada zazwyczaj w okolicach pierwszego roku życia i jest nazwany etapem lokomocyjnym w rozwoju samodzielności. W tym czasie dziecko zdobywa umiejętność samodzielnego pokonywania przestrzeni i dosięgania przedmiotów. Samodzielnie poznaje nowe otoczenie, eksploruje je, bez niczyjej pomocy może dotrzeć w inne miejsce.
Kolejny etap rozwoju samodzielności to samodzielność elementarna (2-3 r.ż.). W tym okresie dziecko samodzielnie zaspokaja swoje podstawowe potrzeby, rozwija umiejętności samoobsługowe, sygnalizuje swoje stany emocjonalne. W codziennych sytuacjach staje się niezależne od dorosłych. Samodzielnie pije z kubka i je posiłki łyżką. Dwulatek chętnie pomaga rodzicom podczas domowych obowiązków – podczas tych aktywności poznaje nowe przedmioty, wszystkiego dotyka, ciągle zadaje pytania, czeka na pochwały. Dziecko w tym wieku powinno samodzielnie założyć bieliznę (majtki), skarpety i buty.
Trzeci etap to tzw. samodzielność praktyczna (3-4 do 6-7 r.ż.). W tym czasie dziecko uczy się celowo podejmować działania tak, aby zrealizować swój zamierzony plan. Oznacza to, że potrafi już świadomie kierować swoją aktywnością, przygotowywać się do niej i przewidzieć jej końcowy efekt. W okresie od 7-8 do 11-12 r.ż. rozwija się samodzielność poznawcza. Dziecko w tym wieku powinno uczyć się z własnych doświadczeń oraz świadomie ponosić skutki własnych decyzji i działań.
Kolejny etap to samodzielność refleksyjna i przypada ona na okres od 13-14 do 17-18 r.ż. Młody człowiek w tym czasie staje się zdolny do świadomej analizy swoich działań, przewidywania ich konsekwencji, brania pod uwagę różnych możliwych rozwiązań. Jest w stanie kierować swoimi emocjami. W tym czasie człowiek, dzięki refleksjom i przemyśleniom, określa własną tożsamość i konstruuje wstępną wizję swojego przyszłego życia.
Ostatnim etapem rozwoju samodzielności jest samodzielność autonomiczna. Człowiek osiąga ją ok. 18-19 r.ż. Okres ten cechuje się świadomą realizacją wybranego przez siebie modelu życia, kierowaniem się ustanowionym przez siebie kodeksem norm i wartości. Człowiek autonomiczny potrafi wychodzić poza utarte schematy działania w sytuacjach codziennych i problemowych.
Z etapów rozwoju samodzielności wynika, że składa się ona z trzech aspektów: samodzielności praktycznej, umysłowej i społecznej. Aspekt praktyczny łączy się z rozwojem motorycznym i oznacza głównie czynności samoobsługowe, takie jak: korzystanie z toalety, mycie się, ubieranie i rozbieranie, sprzątanie swoich rzeczy (ubrań, zabawek) oraz wykonywanie poleceń dorosłych. W dorosłości umiejętności te przeradzają się w dbanie o siebie oraz o swoje otoczenie.
Aspekt umysłowy polega na umiejętności podejmowania wyborów oraz rozwiązywania problemów zarówno podczas nauki, jak i zabawy, samodzielnym zdobywaniu doświadczeń, wyrażaniu swoich opinii, pokonywaniu przeszkód. Dzięki rozwojowi tych umiejętności człowiek przygotowuje się do pokonywania trudności życiowych, do rozwoju woli działania, podejmowania ważnych decyzji życiowych oraz budowania własnego kodeksu etycznego i hierarchii wartości.
Samodzielność społeczna przejawia się w nawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Wspólna zabawa dzieci może w przyszłości skutkować wysoko rozwiniętą umiejętnością pracy w zespole, umiejętnością rozwiązywania konfliktów, czy negocjacji. Osoby z wysoko rozwiniętymi umiejętnościami społecznymi w dorosłym życiu nie mają problemów z wypełnianiem przypisanych im ról społecznych.
Opisane powyżej aspekty samodzielności ukazują jak ważną rolę odgrywa ona w życiu każdego człowieka. Wpływa na jego jakość, pozwala zaspokoić potrzeby, realizować swoje pasje i marzenia oraz odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie.
Znaczenie samodzielności
Samodzielność dziecka wpływa na jego ogólny rozwój. Kiedy dziecko pracuje bez pomocy innych rozwija zdolność koncentracji uwagi oraz jej podzielność i wybiórczość. To czego dziecko doświadcza własnymi rękoma, do czego dojdzie własnymi siłami, przeżywa znacznie głębiej, a co za tym idzie szybciej przyswaja zdobytą tą drogą wiedzę o sobie i świecie. Jest świadome swoich możliwości i ograniczeń, zdaje sobie sprawę, jakie aktywności są dla niego przyjemne, a które sprawiają mu trudności. Uczy się, kiedy należy poprosić o pomoc, aby osiągnąć konkretny cel. Dzięki samodzielnej pracy dziecko buduje poczucie własnej wartości i sprawczości, czerpie satysfakcję ze swojego działania.
Dziecko samodzielne wyrasta na w pełni ukształtowaną, pewną siebie jednostkę, która wkracza w dorosłość z poczuciem bezpieczeństwa i wiarą we własne możliwości. Taka osoba dobrze radzi sobie z wyzwaniami edukacyjnymi na wyższych etapach kształcenia, a w dorosłości potrafi sprostać wymaganiom stawianym jej przez życie. Człowiek samodzielny to taki, który jest otwarty na nowe możliwości, ma zaufanie do swoich wyborów, jest gotowy na zmiany i wyzwania, nie boi się wypowiadać własnych opinii.
Samodzielne dziecko jest dla nauczyciela nie tylko wychowankiem, ale też partnerem we wspólnie podejmowanych aktywnościach. Świadomość, że dziecko potrafi samodzielnie rozwiązywać problemy, jest ciekawe świata, kreatywne, podejmuje twórcze działania sprawia, że nauczyciel może odejść od standardowych metod nauczania i skupić się na dalszym rozwijaniu możliwości i zainteresowań ucznia, dostrzegając jego indywidualność. Samodzielne dziecko poszukuje wiedzy, uważa nauczyciela za mentora i drogowskaz do dalszego samorozwoju. Potrafi samo uczyć się i poszukiwać interesujących go informacji. Zna i przestrzega zasady obowiązujące w grupie, dzięki czemu praca z nim staje się przyjemnością i wyzwaniem.
Osoba samodzielna cechuje się twórczym sposobem myślenia, nie boi się ryzyka, jest świadoma konsekwencji swoich działań. Współczesny świat stoi przed nią otworem. Rolą nauczycieli i opiekunów dziecka jest przygotowanie go do radzenia sobie w nieznanej przyszłości. Dlatego ważne jest kształtowanie u dzieci elastyczności, kreatywności i umiejętności poszukiwania informacji. Dzięki odpowiedniemu wychowaniu i edukacji człowiek wkracza w dorosłość przygotowany na różne sytuacje, ma większe predyspozycje do stania się samodzielnym życiowo i finansowo od innych.
Jakie warunki sprzyjają rozwojowi samodzielności i co może go hamować?
Samodzielność to gotowość do podejmowania zadań opartych na własnej aktywności, a jej motywacją jest zrozumienie, zaakceptowanie celu i osobista chęć działania. Jednak przed osiągnięciem pierwszych sukcesów i niezależności od innych, dziecko musi przebyć długą drogę, która wiąże się z ciągłymi niewiadomymi i pytaniami, podejmowaniem wielu prób i odnoszeniem porażek. Każdy człowiek przebywa tę drogę inaczej, w zależności od indywidualnych cech. Jej pokonanie skutkuje zwiększeniem kontroli nad własnym życiem. Dlatego warto zdać sobie sprawę z tego, jakie działania możemy podjąć, aby w pełni umożliwić dziecku rozwój samodzielności.
Na nabywanie kompetencji związanych z samodzielnością składa się kilka czynników. Są to: otoczenie wychowawcze, kompetencje motoryczne, poznawczo-emocjonalne oraz liczba zgromadzonych przez dziecko doświadczeń.
Aby właściwie się rozwijać, dziecko musi mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego. Dziecko otoczone przyjazną, ciepłą atmosferą, czujące wsparcie osoby dorosłej nie boi się podejmować nowych wyzwań, nawet pomimo wysokiego ryzyka porażki. Presja społeczna oraz podkreślanie niepowodzeń dziecka mogą prowadzić do niechęci w samodzielnym podejmowaniu prób rozwiązania problemu i w przyznawaniu się do niewiedzy. Otwartość wobec dziecka i autentyczność w chwaleniu jego wysiłków podnoszą u młodych ludzi ich pewność siebie i wiarę we własne możliwości.
Dziecko, którego potrzeby miłości i akceptacji są zaspokojone są bardziej samodzielne i odczuwają silną ciekawość świata. Dlatego warto rozmawiać z nimi o ich uczuciach, potrzebach i emocjach. Dzięki rozmowom z dorosłymi dzieci lepiej rozumieją otaczający go świat i są chętne, aby w dalszym ciągu go eksplorować. Atmosfera otwartości sprzyja również rozwojowi społecznemu dzieci. Chętniej podejmują współpracę z rówieśnikami oraz są gotowe do przestrzegania zasad i reguł panujących w grupie.
Budowanie pozytywnego obrazu siebie powinno być podstawą w pracy wychowawczo-dydaktycznej placówek oświatowych. Dziecko, które jest często strofowane i krytykowane, a jego niepowodzenia i złe zachowanie są regularnie komentowane, mogą czuć zawstydzenie i niepewność w swoich działaniach. Stale słyszane, odgórne uwagi, jak np. „nie skacz, bo się przewrócisz” hamują podejmowanie samodzielnej aktywności przez dziecko. Dorośli powinni świadomie kształtować pozytywną samoocenę dziecka: często je chwalić, poddawać konstruktywnej krytyce, wspólnie z nim zastanawiać się nad możliwymi rozwiązaniami sporów i problemów, rozmawiać na tematy je interesujące. W ten sposób uczą ich również radzenia sobie w trudnych sytuacjach, z którymi spotkają się w przyszłości.
Warto również stwarzać dziecku możliwość do zabawy samodzielnej i wspólnej z rówieśnikami. Poprzez zabawę dziecko zdobywa najwięcej umiejętności motorycznych, poznawczych, społecznych i emocjonalnych. Samodzielnie wymyśla temat zabawy, jej przebieg, rozwiązuje powstałe w jej trakcie problemy i konflikty, zdobywa odwagę do działania. W ten sposób zdobywane i rozwijane umiejętności dziecko może potem przenosić na inne sytuacje. Rozwój samodzielności podczas zabawy może być jednak hamowany poprzez nieodpowiednie działania i ingerencję osób dorosłych, np. poprzez narzucanie dziecku sposobu, czy tematu zabawy.
Aby dziecko mogło podjąć samodzielnie aktywność, potrzebuje odpowiednio przygotowanego zaplecza. Różnorodność materiałów, przyborów i narzędzi do pracy (np. plastycznej) oraz zabawek stymuluje rozwój kreatywności. Dziecko powinno mieć do nich dostęp lub mieć możliwość poproszenia o nie podczas czasu na własną aktywność. Również podczas zajęć dydaktycznych możemy rozwijać samodzielność dziecka poprzez stawianie przed nim wyborów oraz wymaganie, aby dbało o porządek w miejscu pracy.
Dorosły, który chce wspomagać rozwój samodzielności dziecka, musi wykazać się otwartością, tolerancją i elastycznością. Dać dziecku przestrzeń do podejmowania własnych działań i stwarzać sytuacje, w których dziecko będzie musiało samo podejmować decyzję. Są jednak grupy dzieci, które potrzebują specjalistycznych oddziaływań, aby osiągnąć podstawowe umiejętności w zakresie samodzielności.
Rozwijanie samodzielności u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i/lub z autyzmem często potrzebują dodatkowych oddziaływań w zakresie rozwoju samodzielności. Podczas pracy z nimi najpierw należy przeprowadzić diagnozę funkcjonalną jego umiejętności. W Niepublicznym Punkcie Przedszkolnym „Effectis” do przeprowadzenia diagnozy samodzielności u dzieci korzystamy z kwestionariusza samoobsługi narzędzia VB-MAPP oraz z autorskiego arkusza obserwacji dzieci. Głównymi umiejętnościami w zakresie samodzielności, które staramy się rozwijać u naszych podopiecznych są: komunikacja, samodzielna zabawa, umiejętności z zakresu rozwoju społecznego, samodzielne korzystanie z toalety, czynności higieniczne, ubieranie się i rozbieranie, samodzielne jedzenie posiłków. W tym celu wykorzystujemy różnorodne metody i techniki pracy z dziećmi.
Oddziaływania wobec dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i/lub z autyzmem muszą być dostosowane do indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych dziecka. Aby ułatwić dzieciom planowanie działań warto korzystać z planów dnia oraz aktywności, kalendarza nagród i innych form zewnętrznego wzmacniania dziecka. Podczas pracy z osobami z zaburzeniami rozwoju pomocne jest stosowanie wizualnych pomocy, które są dla nich bardziej zrozumiałe. W trakcie uczenia nowych i deficytowych umiejętności należy wybrać najbardziej skuteczną w pracy z danym dzieckiem strategię nauczania.
Pierwszą z nich jest modelowanie, czyli prezentacja przez osobę dorosłą wykonania czynności, której uczymy dziecko w danym momencie. Poprzez obserwację i naśladowanie naszych działań dzieci wytwarzają właściwe schematy działania. Jeżeli dziecko nie jest w stanie samodzielnie powtórzyć wykonywanych przez nas czynności powinniśmy zastosować pomoc fizyczną. Polega ona na poruszaniu konkretnej części ciała dziecka w celu wykonania przez nią danej czynności np. mycia rąk, czy jedzenia posiłków.
Poza podpowiedziami modelującymi i fizycznymi wyróżniamy również podpowiedzi werbalne, fizyczne częściowe oraz wskazujące. Podpowiedzi werbalne (słowne) służą do modelowania poprawnej wypowiedzi lub przypomnienia dziecku o zadaniu, które miało wykonać. Fizyczne częściowe pomagają rozpocząć dziecku wykonywanie danej czynności. Natomiast wskazująca polega na wskazaniu przez osobę dorosłą przedmiotu potrzebnego do wykonania danej czynności (np. szczoteczki do zębów podczas mycia zębów).
Rozwijając samodzielność dziecka możemy również korzystać z procedury kształtowania. Podczas kształtowania stopniowo zmierzamy do celu, czyli zachowania lub umiejętności, które chcemy uzyskać. Polega ono na dostarczaniu wzmocnień dla zachowań coraz bardziej zbliżonych do zachowania docelowego. Wzmocnieniem może być np. ulubiona zabawka lub aktywność dziecka, smakołyk lub pochwała. Równie efektywną techniką rozwoju umiejętności samoobsługowych jest nauka poprzez łańcuch zachowań. Podczas stosowania tej procedury dzielimy uczoną przez nas czynność na mniejsze sekwencje. Naukę zaczynamy od nauczania jednej z nich (pierwszej lub ostatniej). Po osiągnięciu danej sekwencji przechodzimy do kolejnej. Naukę kończymy w momencie, kiedy osoba ucząca się samodzielnie wykonuje całą czynność.
Do wspomagania rozwoju mowy i komunikacji wykorzystuje się komunikację wspomagającą lub alternatywną. Nauka komunikacji przy pomocy symboli obrazkowych, zdjęć czy gestów pozwala dziecku na wyrażanie swoich potrzeb, emocji oraz komentowanie otoczenia.
Podczas rozwoju samodzielności u osób z niepełnosprawnością intelektualną musimy wykazać się zrozumieniem i cierpliwością. Osoby z zaburzeniami rozwoju uczą się wolniej i, aby opanować nową umiejętność, wymagają znacznie większej liczby powtórzeń danej czynności, niż osoby rozwijające się w sposób normatywny. Musimy być jednak świadomi ograniczeń naszych podopiecznych i stawiać przed nimi cele realne do osiągnięcia.
Rady dla rodziców
Nauka samodzielności to złożony i długotrwały proces. Jego przebieg jest zależny od postaw osób dorosłych przebywających w otoczeniu dziecka. Dzięki konsekwentnemu stosowaniu kilku prostych zasad zarówno nauczyciele, jak i rodzice mogą sprawić, aby przebiegał on bardziej efektywnie.
- Uzbrój się w cierpliwość.
Bardzo często w codziennym pośpiechu nie dajemy dzieciom możliwości rozwijania samodzielności. Dziecko potrzebuje znacznie więcej czasu na wykonanie niektórych czynności, niż osoby dorosłe. Jest to naturalne i powinniśmy dać mu go tyle, ile wymaga od niego dane zadanie. Nieważne, czy jest to założenie butów, czy zjedzenie kanapki. Naszym zadaniem jest taka organizacja czasu, aby dziecko mogło próbować swoich sił i poznawało swoje możliwości. W przeciwnym wypadku możemy zahamować podejmowanie samodzielnej aktywności dziecka i sprawić, że stanie się ono bierne.
- Przenoś zdobyte umiejętności na nowe środowiska.
Kiedy dziecko odkrywa nowe umiejętności i możliwości angażuje się w ich wykonywanie całym sobą. Umiejętności już nabyte i utrwalone stają się dla niego nudne. Dlatego często zdarza się, że dziecko przestaje je prezentować. Ważne jest, aby urozmaicać dziecku ich wykonywanie i sprawiać, że będą one dla niego ciągle atrakcyjne. Jeżeli dziecko nauczyło się sprzątać własne zabawki, zmieńmy mu co jakiś czas pudełko, do którego je wrzuca. Dzięki takim działaniom dziecko nadal będzie czerpało radość z wykonywanej pracy, a dodatkowo zostanie za nią w naturalny sposób nagrodzone.
Ważna jest również spójność w wymaganiach stawianych dziecku. Dlatego tak istotna jest wymiana informacji między rodzicem, a nauczycielem. Przekazujmy sobie informacje o dziecku, np. że dziecko nauczyło się samodzielnie wyrzucać śmieci po własnej aktywności. To co dziecko pokazuje nam w domu, nie zawsze wykonuje poza nim i na odwrót.
- Chwal dziecko za każdą podjętą samodzielnie aktywność.
Największą motywacją dziecka jest aprobata osób dla niego znaczących: rodziców, czy ulubionej pani w przedszkolu. Jeżeli docenimy jego zaangażowanie, jest wysoce prawdopodobne, że powtórzy swoją aktywność. Doceniajmy nawet te mniej udane próby. Dzięki temu dziecko nie zniechęci się do podejmowania kolejnych. Zda sobie sprawę, że nie tylko efekt końcowy jest ważny, ale również wysiłek, który włożyło w jego osiągnięcie.
- Pozwól dziecku podejmować decyzje.
Liczenie się ze zdaniem dziecka daje mu poczucie sprawczości i zwiększa jego pewność siebie. Nie warto kłócić się z dzieckiem o kolor spodni. Jeżeli chcemy uniknąć prób wymuszania i manipulowania z jego strony wyprzedźmy jego zachcianki i dajmy mu wybór, który będziemy mogli zaakceptować. Zapytajmy, które spodnie chce dzisiaj założyć: niebieskie, czy żółte. Dziecko czuje się w takich sytuacjach traktowane poważnie.
- Nie wyręczaj dziecka.
Często spieszymy się i bywamy zniecierpliwieni powolnością działań dziecka, dlatego wykonujemy pewne czynności za nie. Dziecko owszem uczy się naśladując dorosłych. Jednak lepszy przykład damy mu sprzątając kuchnię, niż jego pokój albo pokazując jak zapiąć guzik, a nie zapinając sweter za niego. Przy nauce nowych czynności dziecko będzie potrzebowało naszej pomocy, pozwólmy mu jednak wykonać chociaż część czynności samodzielnie.
- Ustalcie wspólną strategię i konsekwentnie się jej trzymajcie.
Podczas ćwiczenia nowej umiejętności często wykorzystujemy wzmocnienia. Są one jednak skuteczne tylko wtedy, kiedy dziecko nie ma do nich dostępu w innej sytuacji. Jeżeli nauczyciel nagradza dziecko naklejką za posprzątanie zabawek, to dziecko nie powinno jej dostać w innych okolicznościach. W przeciwnym razie naklejka traci swoją „moc”. Kontakt między opiekunami, nauczycielami i innymi osobami przebywającymi z dzieckiem oraz ustalanie wspólnych celów i strategii ich osiągnięcia to podstawa skuteczności w nauce.
- Daj dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Dziecko, które odczuwa lęk ma obniżone zdolności poznawcze, a co za tym idzie umiejętność uczenia się. Lęk przed negatywną oceną może hamować dziecko w samodzielnym podejmowaniu aktywności. Dziecko, które czuje się bezpieczne – ma wsparcie osoby dorosłej, nie boi się porażek, a co najważniejsze nie boi i nie wstydzi się poprosić o pomoc.
- Obserwuj dziecko i rozwijaj jego zainteresowania.
Dzieci próbują wykonywać różne czynności na swój własny sposób. Pozwólmy im na to. Nie zawsze nasz sposób jest najlepszy dla każdego. Zdobywając nowe doświadczenia dzieci uczą się i rozwijają znacznie szybciej. Podczas samodzielnego działania odkrywają swoje słabe i mocne strony, odkrywają nowe zainteresowania. Kiedy zauważymy, że dziecko jest czymś szczególnie zaciekawione dajmy mu możliwość lepszego poznania danego tematu.
- Okaż dziecku szacunek i wyrozumiałość.
Każdy człowiek, nie wykluczając dzieci, miewa gorsze dni. Nie ma ochoty lub zwyczajnie nie chce mu się podejmować aktywności. Jeżeli nie jest to sytuacja ciągła, dajmy mu do tego prawo. Szanujmy jego samopoczucie i emocje. Porozmawiajmy z nim i szukajmy przyczyny tego stanu. Możliwe, że zdarzyło się coś, czego nawet nie zauważyliśmy, a dla niego jest powodem do głębokiego smutku. Może się jednak okazać, że po prostu się nie wyspało albo ma zły humor bez powodu. Zaakceptujmy to i dajmy mu przestrzeń, aby mógł poczuć się lepiej.
- Pamiętaj o potrzebach i możliwościach dziecka.
Dzieci rozwijają się w różnym tempie, mają inne zdolności i potrzeby. Pamiętajmy, aby każde z nich traktować indywidualnie. Coś co dla jednego z nich jest bardzo przyjemne, w innym może budzić niepokój. Zaspokojenie potrzeb dziecka jest niezbędne, aby rozwijało się ono we właściwy sposób. Zwracajmy również uwagę na proponowane dziecku aktywności. Nie mogą one być dla niego zbyt trudne. Jeżeli dziecko będzie osiągało same porażki, nie będzie zmotywowane do podejmowania kolejnych prób, a ich poczucie własnej wartości znacząco się obniży.
Każde samodzielnie wykonane zadanie i każda aktywność podjęta z własnej inicjatywy mają w rozwoju dziecka ogromne znaczenie. Niezależnie, czy dziecko rozwija się w normie, czy występują u niego zaburzenia, przebywając w jego otoczeniu powinniśmy go wspierać, pomagać mu odnaleźć własną drogę. Musimy pamiętać, że w przyszłości napotka wiele trudnych sytuacji, z którymi nieraz będzie musiało poradzić sobie samo. Poprzez podjęcie odpowiednich działań wychowawczych możemy sprawić, że sytuacje te nie będą dla niego aż tak trudnym wyzwaniem.
mgr Aleksandra Siemiątkowska
pedagog specjalny – oligofrenopedagog
„Effectis” Niepubliczny Punkt Przedszkolny
dla dzieci z autyzmem
Warszawa, Ursynów
- Pod Lipą 1, lok. nr 2
+48 505 868 502
