Owsiki

Owsica to najbardziej powszechna pasożytnicza choroba zakaźna u ludzi. Występuje przede wszystkim u dzieci. Zakażenie następuje zawsze od człowieka, do człowieka. Gdzie dzieci łapią owsiki najłatwiej. Wszędzie tam, gdzie jest ich dużo, a kontrola nad higieną jest mniejsza. Odpowiedź więc sugeruje się sama – owsiki to dla wieku dzieci pamiątka z wakacji spędzonych na koloniach. Co warto wiedzieć na temat owsicy? Jak ją leczyć? Jakie są najważniejsze objawy? Jak postępować w razie stwierdzenia owsików u dziecka?

 

Owsica – podstawowe informacje

 

Owsica to choroba wywoływana przez niepozornego, ale bardzo rozpowszechnionego pasożyta – Owsika ludzkiego. Jest to rodzaj niewielkiego nicienia, który żyje tylko w organizmach ludzi. Jego rozmiary wahają się pomiędzy 3 mm (samce) i 1 cm (samice). Owsik żyje krótko – maksymalnie cztery tygodnie. W tym czasie jednak odbywa się cały jego cykl życiowy, który skutkuje powstaniem tysięcy jaj, które składane są w okolicy odbytu. Choroba czasem przebiega bezobjawowo, ale często rozwijają się też charakterystyczne objawy, które zawsze powinny skłonić rodziców dziecka do udania się ze swoją pociechą do lekarza. Pasożyty w organizmie przebywają w jelicie grubym, wyrostku robaczkowym i końcowej części jelita grubego. Żywią się składnikami pokarmowymi zawartymi w treści jelitowej.

 

Jak następuje zakażenie owsicą?

 

Zakażenie owsikami nastąpić może na kilka różnych sposobów. Każda z samic owsika w końcowym okresie swojego życia wydostaje się przez odbyt (w nocy, kiedy dziecko śpi) i składa w jego okolicy kilka tysięcy mikroskopijnych jak. Jak zatem nietrudno sobie wyobrazić ilość jak znajdujących się w tej strefie jest po prostu ogromna. U dziewczynek dodatkowo jaja składane być mogą w przedniej części pochwy. Substancje produkowane przez pasożyty powodują silny świąd skóry w okolicach, w których złożone zostały jaja. To skłania dziecko do drapania się tam. W ten sposób jaja pasożytów znajdują się na dłoniach. Przez połknięcie albo wdychanie jaja trafiają z powrotem do organizmu żywiciela, albo mogą być przeniesione na inne dziecko (przez dotykanie wspólnego jedzenia, wspólnie używanych przedmiotów, pościeli itd.). Następnie jaja przez układ pokarmowy trafiają do jelita grubego. Po jakimś czasie rozwijają się z nich dorosłe formy i tu cykl życiowy nicienia się zamyka. Czasem dochodzi też do tak zwanej retroinwazji, w przypadku której młode osobniki pasożyta wnikają do jelita grubego od razy, z powrotem przez odbyt.

 

Najważniejsze objawy owsicy

 

Jak już wcześniej wspomniano, czasem choroba przebiega przez długi czas zupełnie bezobjawowo. W większości przypadków jednak rozwija się szereg charakterystycznych objawów, które powinny zawsze zaniepokoić rodziców dziecka. Owsiki powodują przede wszystkim świąt w okolicy odbytu, a często również całego krocza. Dziecko zaczyna się więc w tym miejscu drapać. Z czasem świąd może się nasilać i przechodzić nawet w ból. Jest to spowodowane tym, że z powodu działalności owsików, a także drapania może dojść do wtórnej infekcji bakteryjnej, martwicy śluzówki i odsłonięcia zakończeń nerwowych. Z powodu substancji wydzielanych przez owsiki i reakcji układu odpornościowego mogą dojść do tego objawy typowo neurologiczne: niepokój i podniecenie. Dziecko staje się nerwowe. Objawem, który nie powinien ujść uwadze rodziców, jest niekontrolowane zgrzytanie zębami. Często dochodzi do utraty apetytu, która jest naturalną reakcją organizmu i sposobem na samodzielne poradzenie sobie z inwazją pasożytów. Czasem dochodzi również do niedokrwistości. Na skórze wokół odbytu mogą pojawić się zaczerwienienia. Czasem widoczne są charakterystyczne, szaro-białe, podłużne tory o długości około jednego centymetra. Są to martwe samice owsika. W niektórych przypadkach może dojść również do komplikacji, zwłaszcza w przypadku długo nieleczonej owsicy. Najczęstszym powikłaniem jest przewlekłe zapalenie jelita grubego. Czasem podaje się również, że owsica może doprowadzić do zapalenia wyrostka robaczkowego, choć póki co teza ta nie jest w pełni udowodniona. Zgrzytanie zębami w przebiegu owsicy – jeżeli trwa długo – może doprowadzić natomiast do zniszczenia szkliwa i znacznych szkód w uzębieniu. Oprócz zasadniczego leczenia przyczyn takiego stanu rzeczy, rodzice powinni więc udać się z dzieckiem również do stomatologa, który zaproponuje na przykład specjalne nakładki na zęby stosowane w nocy.

 

Co zrobić, kiedy podejrzewamy u dziecka owsiki?

 

Odpowiedź na to pytanie jest raczej prosta. Podejrzenie owsików powinno skierować rodziców jak najszybciej do wizyty z dzieckiem u lekarza internisty. W celu diagnostyki w kierunku owsicy lekarz zleci badanie kału i (często powtarzany kilkukrotnie) wymaz z odbytu, w celu wykrycia jaj pasożytów. To drugie badanie jest o wiele ważniejsze, bo pozwala na zdiagnozowanie owsicy w ponad 90% procent przypadków.

 

Leczenie owsicy u dzieci

 

O strony farmakologicznej leczenie owsicy jest raczej proste. Polega na podaniu jednorazowej dawki leków z substancjami przeciwpasożytniczymi takimi jak: albendazol, mebendazol lub pyrantel w dawce uzależnionej od wagi dziecka i ustalonej przez lekarza. Kurację powtarza się po dwóch tygodniach (pyrantel) albo po miesiącu (albendazol i mebendazol). Kontrolnie przeprowadza się dodatkowe badania diagnostyczne, by sprawdzić skuteczność podanych leków. Ważne w przebiegu leczenie jest stosowanie równolegle leków przeciwświądowych, które ograniczają drapanie się dziecka w okolicy krocza, co przerywa cykl życiowy pasożyta i zapobiega wtórnej infekcji.

 

Postępowanie w czasie leczenia owsicy u dziecka

 

W czasie leczenia owsicy dziecko nie musi być w żaden sposób izolowane od rówieśników, czy pozostałych członków rodziny. Ważne jest natomiast odpowiednie dbanie o higienę w czasie całej terapii, aż do stwierdzenia braku obecności pasożytów w organizmie dziecka. Ważne są codzienne prysznice, ze szczególnym uwzględnieniem okolic krocza i aplikacja maści zmniejszających świąd. Należy zadbać również o czystość bielizny i pozostałych ubrań dziecka. Powinny być one wyprane w możliwie wysokiej temperaturze. O ile to możliwe, dobrym pomysłem będzie zastosowanie do prania specjalnego proszku dezynfekującego, który skutecznie zniszczy wszystkie jaja pasożytów. To samo dotyczy pościeli, której śpi dziecko. Powinno się również zadbać o czystość miejsc, z którymi dziecko mogło mieć kontakt. Porządne sprzątanie i przetarcie powierzchni dostępnymi w handlu środkami dezynfekcyjnymi na pewno usunie jakiekolwiek ryzyko. Dzięki takim działaniom ogranicza się ryzyko reinfekcji jajami pasożyta po skończeniu leczenia i przeniesienia ich na innych członków rodziny.

 

Profilaktyka owsicy u dzieci

 

Niezależnie od tego, czy u dziecka stwierdzono owsicę, czy też nie, ważna jest odpowiednia profilaktyka. Szczególnie istotna jest nauka właściwego, świadomego dbania o higienę, szczególnie okolic intymnych. Nie można pominąć też konieczności wyrobienia w dziecku nawyku dokładnego mycia rąk przed i po korzystaniu z toalety, przed dotykaniem jedzenia. Takie proste nawyki higieniczne w znacznym stopniu ograniczają ryzyko przenoszenia owsicy pomiędzy dziećmi i wtórnego zakażenia dziecka, które już złapało pasożyty.