Onychofagia czyli obgryzanie paznokci u dzieci

Mogłoby się wydawać, że obgryzanie paznokci nie stanowi większego problemu i jest to po prostu defekt estetyczny. Niestety wiele osób ma nawyk wkładania rąk do ust i nie dotyczy to wyłącznie małych dzieci, ale też nastolatków i dorosłych. Nawykowe obgryzanie paznokci nosi nazwę onychofagii, a przyczyn tego zachowania może być wiele. U osób borykających się z tym zaburzeniem nie kończy się na obgryzieniu wystającej płytki paznokcia, często gryzione są także skórki wokół niego. Nie wygląda to estetycznie, dodatkowo trzeba liczyć się z szeregiem problemów, łącznie z przerwaniem ciągłości naskórka, bólem, stanem zapalnym czy nawet infekcją. Każdy rodzic powinien przeciwdziałać obgryzaniu paznokci, aby nie stało się to nawykiem w późniejszych latach życia podopiecznego.

 

Z czego wynika onychofagia?

 

Wiele osób obgryza paznokcie, ale problem pojawia się, gdy staje się to nawykiem. Wyeliminowanie go w przypadku dzieci jest uciążliwe, ale możliwe. Warto jednak zastanowić się nad tym, co przyczyniło się do rozwoju onychofagii. W niektórych przypadkach może to wynikać po prostu z nudy, w celu zajęcia czymś umysłu. W wielu przypadkach palce są wkładane do ust nieświadomie. Jest to typowe w przypadku nawykowego obgryzania paznokci. Onychofagia może być też sposobem na wyrażenie emocji, reakcją na stres i napięcie. Okazjonalne obgryzanie paznokci nie powinno wzbudzać niepokoju, ale jeśli zachowanie to powtarza się często i bez zastanowienia, trudno się od tego powstrzymać, należy zainterweniować. Trzeba też pamiętać o tym, że dziecko obserwuje rodziców i naśladuje ich zachowanie. Jeśli widzi, że oni też obgryzają paznokcie, uznaje to za coś naturalnego i powtarza odruchowo ten sam nawyk. Może to robić nawet mimowolnie, nie będąc tego świadomym.

 

Nawykowe obgryzanie paznokci jest przejawem zaburzeń psychicznych, substytutem ssania palca. Nawet niedobory żywieniowe, szczególnie żelaza, miedzi i witamin, mogą przyczynić się do wystąpienia tego zaburzenia, podobnie jak osobiste rozterki, konflikty rodzinne czy społeczne. Problem ten można zaobserwować już u dzieci poniżej trzech lat, ale zdecydowanie częściej występuje on między czwartym a szóstym rokiem życia, nasila się w wieku dojrzewania. Nawyk obgryzania paznokci bardzo często jest sposobem radzenia sobie z napięciem emocjonalnym, rozładowaniem trudnych do zrozumienia uczuć. Przyczyn tego zachowania może być wiele – kłótnie/rozwód rodziców, problemy w szkole, narodziny rodzeństwa, przeprowadzka, presja, częsta krytyka, oglądanie niewłaściwych treści. W niektórych przypadkach onychofagia mija samoistnie, jest tylko przejściowym zaburzeniem, które nie musi być leczone. Niestety nie brakuje też przypadków obgryzania paznokci w każdej sytuacji, co wymaga specjalistycznej pomocy.

 

Dlaczego należy przeciwdziałać obgryzaniu paznokci?

 

Dłonie z poobgryzanymi paznokciami nie wyglądają ładnie, ale to nie jedyny problem. Na palcach znajduje się mnóstwo bakterii, a wkładanie ich do ust, zwiększa ryzyko przedostania się chorobotwórczych patogenów do organizmu. Może dojść do infekcji, szczególnie przy braku odpowiedniej higieny rąk. Dzieci nie są zwykle skłonne do częstego ich mycia, co tylko nasila problem. Onychofagia nie dotyczy tylko obgryzania paznokci, ale często też gryzienia naskórka i całej skóry wokół paznokci. Prowadzi to do wystąpienia urazów, można mówić nawet o dużych uszkodzeniach palców, łącznie z deformacją paznokci i zmianą ich zabarwienia. Poranione miejsca stają się przyczyną dolegliwości bólowych, są też podatne na infekcje. Bardzo łatwo o zakażenie pasożytami czy o rozwój grzybicy.

 

U osób nawykowo obgryzających paznokcie pojawiają się też wady zgryzu, co wiąże się z kolejnymi problemami. Niepożądanymi skutkami są wylewy krwawe podpaznokciowe, wtórne zakażenie bakteryjne, problemy dermatologiczne palców. Przy chronicznym obgryzaniu paznokci może dojść nawet do utraty łożyska i nieodwracalnego skrócenia paznokci. Skutkiem wieloletniej onychofagii jest nawet utrata paliczków palców. Bardzo ważne jest wobec tego reagowanie na odruch obgryzania paznokci, aby wyeliminować szereg konsekwencji takiego niewłaściwego zachowania.

 

Jak radzić sobie z obgryzaniem paznokci u dzieci?

 

W przypadku nawykowego obgryzania paznokci u dzieci trzeba liczyć się z tym, że wyeliminowanie tego nieprawidłowego zachowania nie będzie łatwe ani szybkie. Pierwszym krokiem powinno być wyjaśnienie podopiecznemu, dlaczego nie powinien obgryzać paznokci, przedstawiając konsekwencje kontynuowania takiego zachowania. O zaprzestaniu obgryzania trzeba przypominać często, za każdym razem, gdy przyłapie się na tym dziecko. W przypadku młodszych dzieci świetnie sprawdza się gryzak, który ułatwi rozładowanie negatywnych emocji. Warto poszukać gadżetu dedykowanego osobom borykającym się z onychofagią. Istotne będzie też to, aby dziecko miało zajęte czymś ręce, co odwróci jego uwagę od wkładania palców do ust.

 

Sposobem na wyeliminowanie nawyku obgryzania paznokci u dzieci jest codzienne ich skracanie lub nakładanie na nie czegoś gorzkiego w smaku. Dzieci nie lubią goryczy, dzięki czemu będą mniej skłonne do kontynuowania nawyku. Warto wobec tego poszukać specjalnego gorzkiego lakieru lub po prostu przetrzeć paznokcie cytryną. Skuteczny jest olej z modli indyjskiej, ma bardzo gorzki smak i jednocześnie działa antyseptycznie. Warto spróbować też z zakładaniem rękawiczek, aż do czasu pozbycia się nawyku obgryzania. Inną metodą będzie owinięcie palców zwykłymi plastrami aptecznymi. Można też zastosować system nagród, aby dziecko zaczęło się bardziej pilnować. Otrzyma nagrodę, gdy odrosną mu paznokcie.

 

W przypadku onychofagii bardzo ważne jest częste rozmawianie z dzieckiem, zachęcanie go do mówienia o swoich problemach i emocjach, bo to one są często przyczyną nawyku obgryzania paznokci. Podopiecznemu będzie łatwiej w przypadku rodzica cierpliwego i wyrozumiałego, z którym można zawsze o wszystkim porozmawiać. Przy nasilonych objawach onychofagii należy zgłosić się z dzieckiem do psychologa, który pomoże znaleźć pierwotną przyczynę zaburzenia i rozwiązać powstały problem. Konieczne może okazać się leczenie natręctw. W przypadku onychofagii najlepsze efekty daje połączenie farmakoterapii z terapią behawioralną.