Przedszkolak a Trening Umiejętności Społecznych w praktyce

Wprowadzanie elementów TUS w życie grupy przedszkolnej daje odpowiedź na wiele potrzeb rozwojowych – takich jak: przynależność do grupy, akceptacja i aprobata siebie i innych, z drugiej strony wzmocnienie ich poczucia autonomii, czy niezależności.

Każdy z nas wie jak ważne są umiejętności społeczne w codziennym życiu. Dzieci rodzą się jak „niezapisane kartki”, nie dziedziczą umiejętności społecznych po rodzicach, muszą się ich w trakcie życia nauczyć. Jednym dzieciom wychodzi to szybciej, inne mają większe trudności w przystosowaniu niektórych norm i zasad. Należy pamiętać, że w procesie życia i rozwoju, dzieci mogą „zapominać” o pewnych zachowaniach, mogą chcieć testować nasze i swoje granice, dlatego tak ważne jest przypominanie ich i utrwalanie.

Chcąc wspierać rozwój dzieci w tak ważnym obszarze jakim jest rozwój umiejętności społecznych warto pochylić się nad metodami zawartymi w Treningu Umiejętności Społecznych dla dzieci (metoda Goldsteina wg R. Emmena i M. Plasmeijer’a). Metoda ta jest oparta na teorii kognitywnego nauczania społecznego oraz z założenia jest formą regularnego treningu grupowego. Jednak, żeby wykorzystać w codziennej praktyce nauczyciela narzędzia TUS, nie trzeba być trenerem TUS[1], nie trzeba prowadzić spotkań regularnie; wystarczy zrozumieć i poczuć jaką moc mają nawet najprostsze zabawy integracyjne, które połączone ze sztuką zadawania pytań (na przykład „Co możesz zrobić, gdy widzisz, że koleżanka płacze?”), uczą otwarcia na drugą osobę, ćwiczą umiejętność myślenia i patrzenia przez „empatyczne okulary” i uczą w praktyce sztuki życia w społeczeństwie.

Dzięki wprowadzeniu elementów TUS do zajęć grupy przedszkolnej, dzieci zyskują w następujących obszarach:

Ograniczają zachowania niepożądane i stereotypowe, (np. agresywne)
Uczą się umiejętności podejmowania decyzji i wyrażania własnych potrzeb i emocji,
Rozwijają świadomość własnego ciała i własnej osoby,
Poszerzają zasób słownictwa i umiejętności komunikacyjnych,
Rozwijają swoje zainteresowania,
Uczą się wchodzenia w relacje z rówieśnikami,

Dla właściwego rozwoju społecznego ważne jest wsłuchiwanie się w potrzeby dzieci oraz podążanie za nimi. Reagowanie na ich działania pozwoli na ich rozwój samoświadomości i wiary we własne sprawstwo, a jednocześnie będzie dawało im możliwość naturalnego rozwoju.

Od czego zacząć? Pierwszym krokiem jest z pewnością analiza swoich mocnych stron, kompetencji i doświadczenia. Dużo zależy od nas, bo warto zacząć zabawy i ćwiczenia TUS z obszarów które są nam bliskie. Na pewno sprawi to, że my nie będziemy zniechęcani – a dzieci dużo łatwiej będzie zaangażować, jeżeli my jesteśmy pełni pasji!

Zaproponować mogę przykładowy zestaw tematów

Poznawanie siebie („ja”, moje ciało, potrzeby, ubiór zależy do pory roku)
Samodzielność (toaleta, szatnia, jedzenie)
Budowanie relacji (emocje, mimika, zabawy integracyjne, praca w grupach – współpraca, zdrowa rywalizacja sportowa – indywidualna i grupowa)
Komunikacja (Nauka zwrotów i pytań społecznych, nawiązanie rozmowy, kształtowanie samooceny, szacunek do siebie i innych, odmawianie, przyjmowanie komplementów oraz krytyki, zarządzanie konfliktem)
Praca w grupie (wspólna organizacja imprezy – np. walentynek, przynależność do rodziny, grupy; dekorowanie sal, przygotowywanie laurek…, poznawanie zawodów – odgrywanie scenek: zachowanie w sklepie, u lekarza..)

Zaprezentowany zestaw przykładowych obszarów wsparcia można dowolnie modelować i wykorzystywać podczas codziennych zajęć. Ze względu na dużą różnorodność omawianych tematów można wykorzystywać jej elementy podczas np. konfliktu w grupie, jak i podczas zajęć poprawiających integrację – aby wzmocnić relacje między dziećmi.

Znając swoją grupę, znając siebie oraz proponowany program TUS – pozostaje tylko jedno – przygotować zestaw zabaw, który można opracować szukając darmowych materiałów online, scenariuszy zajęć, filmików instruktażowych czy w pozycjach książkowych, których jest bardzo dużo na rynku i warto dobrać je indywidualnie.

Wprowadzając elementy Treningu Umiejętności Społecznych podczas zajęć z dziećmi poszerzamy ich wiedzę o ich umiejętnościach wykonawczych, pozwalamy im doświadczyć i przeżyć sytuacje społeczne. Ponadto dzieci zobaczą, jak można kształtować samoocenę; zapanować nad niektórymi zachowaniami nieakceptowalnymi społecznie (niektóre dzieci dowiedzą się, że niektóre z ich zachowań takie są); zaleca się wdrożenie różnych ćwiczeń na poprawę koncentracji, elementów self-reg (samoregulacji) czy najważniejsze – poznania i rozpoznawania u siebie różnych emocji!

Wspierając dzieci podczas zajęć korzystając z technik TUS, należy pamiętać o najnowszych badaniach z obszaru naurodydaktyki, czyli w skrócie nauczaniu przyjaznemu mózgowi! Naukowcy udowodnili, że około 50% naszej zdolności uczenia się rozwija się do czwartego roku życia, a dalsze 30 % przed ukończeniem ósmego. Po ukończeniu przez dziecko dziesięciu lat większość dendrytów, które nie wytworzyły połączeń obumiera. Należy pamiętać, że podczas tych decydujących lat tworzą się drogi nerwowe, na których opiera się cała przyszła zdolność uczenia się. Nauczanie przyjazne mózgowi bazuje na ciekawości poznawczej dzieci, wykorzystuje silne strony mózgu, łączy wiedzę czysto kognitywną z emocjami, pozwala dzieciom na stawianie hipotez i samodzielne szukanie rozwiązań, nie ogranicza się jedynie do czysto werbalnego przekazu, odwołuje się do wielu modalności i ułatwia łączenie pojedynczych informacji w spójną całość. Warto pamiętać, że jedna trzecia naszego mózgu odpowiada za motorykę, za ruch, a więc za nasze działania, dzięki którym w sposób aktywny kształtujemy własny świat. Ruch jest naturalną potrzebą dziecka, a działania fizyczne w pierwszych kilku latach życia mają ogromny wpływ na to, w jakim stopniu rozwinie ono rozmaite umiejętności.

Informacje zawarte w kursie pomogą nauczycielom i wychowawcom w poznawaniu od nowa siebie oraz swoich podopiecznych. Jak większość zachowań, czy elementów budowania relacji powinno uczyć się w praktyce. Stąd realizując materiał zawarty w kursie dowiesz się jakie zabawy i jakie gry wpływają na niektóre z naszych zachowań; dowiesz się jak wytłumaczyć, wpoić i utrwalić zachowania i umiejętności społeczne dzieciom i młodzieży.

Od kilkunastu lat pracuję z młodzieżą oraz z dziećmi; zawsze staram się traktować ich problemy, emocje i uczucia poważnie. Będąc adiunktem, w pewnym stopniu towarzyszę Studentom w ich drodze do dorosłości, obserwuję ich zmiany, rozmawiam i wspieram – jak mnie potrzebują. Natomiast z perspektywy tutora ciekawi mnie jak moi podopieczni widzą siebie, o czym marzą, myślą, jakie wartości są ważne w ich życiu, z czym mają problem, co ich przeraża a co sprawia radość. Z niepokojem obserwuję, że coraz więcej dzieci, nastolatków czy młodych dorosłych pomimo posiadania ogromnych zasobów i talentów są zagubieni, samotni, nie wierzą w siebie, szukają bliskości i wsparcia a nie raz sensu życia. Dlatego szukając odpowiedzi na potrzeby rodziców i pedagogów, staram się przybliżyć im narzędzia TUS jakie wykorzystuję w codziennej pracy z dziećmi i młodzieżą.