emolienty i humektanty

Gdy skóra jest zdrowa, wówczas bariera naskórkowa zabezpiecza przed wnikaniem czynników chorobotwórczych, alergenów czy cząsteczek drażniących, w przypadku skóry chorej następuje upośledzenie tych funkcji. Emolienty rekomendowane są dla osób z wrażliwą lub chorą skórą. Odbudowują uszkodzoną barierę naskórkową i przywracają jej właściwą funkcję. Stosowanie emolientów jest niezbędne w wielu dysfunkcjach naskórka, zarówno wrodzonych, jak i nabytych – wyjaśnia dr hab. n. med. Ewa Trznadel-Grodzka, specjalista dermatolog, konsultant naukowy marki Dermedic.

Czym są emolienty?
Do typowych emolientów zalicza się wazelinę, oleje roślinne (lniany, z wiesiołka, słonecznikowy, z orzechów, z awokado, z ogórecznika), wyciągi z owsa, woski, sterole, fosfolipidy i inne. Odbudowują one uszkodzoną barierę naskórkową i przywracają jej właściwą funkcję. Aplikowane na skórę wyrównują jej powierzchnię i uszczelniają warstwę rogową. Emolienty mają właściwości okluzyjne, nawilżające i natłuszczające, co oznacza, że chronią skórę przed nadmierną utratą wody w procesie parowania. Zatrzymane cząsteczki wody wypełniają komórki naskórka. Z kolei zwiększona objętość komórek uszczelnia przestrzenie międzykomórkowe. Lipidy zawarte w emolientach uzupełniają ich niedostatek w substancji spajającej wokół komórek. Tym samym dochodzi do odbudowy bariery naskórkowej.
Skład emolientów przeznaczonych do leczenia chorób skóry jest często wzbogacony o dodatkowe składniki, np. regulujące pH skóry, mocznik, hydroksykwasy, środki antymitotyczne, przeciwświądowe, chłodzące, witaminy, antyutleniacze, przeciwstarzeniowe lub chroniące przed promieniowaniem UV. Takie preparaty określane są mianem emolientów aktywnych lub emolientów „plus”.
Stosowanie emolientów jest niezbędne w wielu dysfunkcjach naskórka, zarówno wrodzonych, jak i nabytych. Są to stany chorobowe z cechami przewlekłego zapalenia skóry, jej suchością, złuszczaniem, szczelinowatymi pęknięciami, utratą elastyczności, zaburzeniami podziałów komórkowych, uczuciem ściągania, świądem. Zdrowy naskórek sam produkuje zespół lipidów decydujących o sprawnym funkcjonowaniu fizjologicznej naskórkowej bariery ochronnej.
W schorzeniach takich jak AZS, rybia łuska, łuszczyca i wyprysk, emolienty pełnią funkcje wspomagające i zastępujące tę zdolność.

Czym są humektanty?
Humektanty to związki o niskiej masie cząsteczkowej, higroskopijne (posiadające zdolność przyciągania cząsteczek wody z głębszych warstw skóry i wiązania ich w warstwie rogowej naskórka). W warunkach fizjologicznych rolę tę pełni „naturalny czynnik nawilżający” (ang. NMF). W skład NMF wchodzą aminokwasy, kwas pirolidonowo-karboksylowy, mocznik, chlorek sodu, mleczan sodu. Jego niedobór w naskórku jest przyczyną suchości skóry i wszystkich następstw tej suchości (świąd, łuszczenie, utrata elastyczności, podrażnienia, infekcje). Objawy te łagodzone lub całkowicie usuwane są przez dermokosmetyki/kosmeceutyki zawierające w swoim składzie NMF. W praktyce humektanty zawsze wymagają połączenia w produkcie z emolientami. Zastosowanie humektantów w monoterapii powoduje zwiększoną przeznaskórkową utratę wody (ang. TEWL).
Gdy skóra jest zdrowa, wówczas bariera naskórkowa zabezpiecza przed wnikaniem czynników chorobotwórczych, alergenów czy cząsteczek drażniących, w przypadku skóry chorej następuje upośledzenie tych funkcji.
Kosmetycznym efektem używania łącznie emolientów i humektantów jest ogólna poprawa wyglądu skóry,
zwiększenie elastyczności i wygładzenie.

Różnica między emolientami i humektantami
Humektanty przyciągają wodę do warstwy rogowej z głębszych warstw skóry i wiążą jej cząsteczki, natomiast
emolienty tworzą barierę/powłokę ochroną na powierzchni naskórka i wypełniają jej nieszczelności pomiędzy komórkami. Tak powstała okluzja ogranicza parowanie.

Jak właściwie dobierać emolienty?
Miejscem zakupu emolientów powinna być apteka. Emolienty posiadają status leku lub dermokosmetyku (status pomiędzy kosmetykiem a lekiem). Rekomendowane są dla osób z wrażliwą lub chorą skórą. Ich skład konsultowany jest ze specjalistami, w tym z dermatologami. Podlegają restrykcyjnym przepisom dotyczących bezpieczeństwa stosowania i ocenie skuteczności.

Bezpośrednio przed zakupem musimy znać odpowiedzi na następujące pytania:

• dla kogo przeznaczony będzie preparat (wiek potencjalnego adresata: noworodek, niemowlę, dziecko, dorosły),
• jakie objawy skórne dominują: ostre, przewlekłe, sączące czy suche (stopień suchości skóry),
• czy obserwuje się: utratę elastyczności, złuszczanie, pęknięcia naskórka,
• odczuwalny świąd, jego intensywność (może objawiać się przez niepokój dziecka, płacz, zaburzenia snu, drapanie),
• jaka okolica ciała jest objęta zmianami (powieki, twarz, tułów, kończyny),
• obecność ognisk infekcji (żółte, wilgotne strupy, brodawki wirusowe, mięczak zakaźny, inne),
• preferencje estetyczne pacjenta (starsze dzieci, dorośli),
• aspekty ekonomiczne.

dr hab. n. med. Ewa Trznadel-Grodzka
specjalista dermatolog, konsultant naukowy marki Dermedic