EMOLIENTY a atopia

Atopowe zapalenie skóry (AZS) zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych cechuje się zaburzeniem funkcji bariery naskórkowo-skórnej i jest powiązane ze zmianami aktywności układu immunologicznego. Zaburzenia te przyczyniają się do namnażania komórek naskórka, powodują spongiozę, nacieki zapalne w skórze właściwej, zaburzenia w składzie lipidów i kwasów tłuszczowych, a także niedobory mocznika w naskórku.

W przypadku postaci łagodnej leczenie AZS obejmuje codzienne stosowanie emolientów odpowiedzialnych za przywracanie i naprawę funkcji ochronnych bariery naskórkowej oraz leczenie przeciwzapalne w okresie zaostrzeń. Stosowanie emolientów przy wyprysku bardzo często okazuje się wystarczającą metodą postępowania. Przy ostrym wyprysku stosowane są miejscowo glikokortykosteroidy i/lub miejscowe inhibitory kalcyneuryny. Warto dodać, że stosowanie emolientów przy terapii kortykosteroidami poprawia ich wchłanianie oraz ogranicza ilość miejscowo stosowanych kortykosteroidów. Ich zadaniem jest redukcja objawów wyprysku atopowego i poprawa jakości życia pacjentów. Bardzo ważne jest również unikanie wykrytych alergenów od wczesnego dzieciństwa, ponieważ wówczas istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że organizm pacjenta „zapomni” o nadwrażliwości na dany czynnik podrażniający (alergen).

Czym są emolienty?

Do grupy typowych emolientów należą wazelina, oleje roślinne (lniany, z wiesiołka, słonecznikowy,
z orzechów, z awokado, z ogórecznika), wyciągi z owsa, woski, sterole, fosfolipidy i inne. Odbudowują one uszkodzoną barierę naskórkową i przywracają jej właściwą funkcję. Emolienty aplikowane na skórę wyrównują jej powierzchnię i uszczelniają warstwę rogową. Mają właściwości okluzyjne, nawilżające
i natłuszczające. Co oznacza, że chronią skórę przed nadmierną utratą wody w procesie parowania. Zatrzymane cząsteczki wody wypełniają komórki naskórka. Z kolei zwiększona objętość komórek uszczelnia przestrzenie międzykomórkowe. Lipidy zawarte w emolientach uzupełniają ich niedostatek
w substancji spajającej wokół komórek. Tym samym dochodzi do odbudowy bariery naskórkowej.

Skład emolientów przeznaczonych do leczenia chorób skóry jest często wzbogacony o dodatkowe składniki np. regulujące pH skóry, mocznik, hydroksykwasy, środki antymitotyczne, przeciwświądowe, chłodzące, witaminy, antyutleniacze, przeciwstarzeniowe lub chroniące przed promieniowaniem UV. Takie preparaty określane są mianem emolientów aktywnych.

Stosowanie emolientów jest niezbędne w wielu dysfunkcjach naskórka zarówno wrodzonych, jak
i nabytych. Są to stany chorobowe z cechami przewlekłego zapalenia skóry, jej suchością, złuszczaniem, szczelinowatymi pęknięciami, utratą elastyczności, zaburzeniami podziałów komórkowych, uczuciem ściągania, świądem. Zdrowy naskórek sam produkuje zespół lipidów decydujących o sprawnym funkcjonowaniu fizjologicznej naskórkowej bariery ochronnej.
W schorzeniach takich jak AZS, rybia łuska, łuszczyca i wyprysk, emolienty pełnią funkcje wspomagające i zastępujące tę zdolność.

Rola emolientów:

• uzupełnianie w skórze niedoboru ceramidów oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych,
• wyrównanie pH skóry,
• zahamowanie przeznaskórkowej utraty wody (TEWL),
• ograniczenie świądu,
• spełnianie funkcji bariery ochronnej, zabezpieczającej przed czynnikami drażniącymi, alergenami, drobnoustrojami,
• działanie przeciwzapalne.

Jak właściwie dobierać emolienty?

Miejscem zakupu emolientu powinna być apteka. Emolienty posiadają status leku lub dermokosmetyku (status pomiędzy kosmetykiem a lekiem). Rekomendowane są dla osób
z wrażliwą lub chorą skórą. Ich skład konsultowany jest ze specjalistami, w tym dermatologami. Podlegają restrykcyjnym przepisom dotyczących bezpieczeństwa stosowania i ocenie skuteczności.

Bezpośrednio przed zakupem musimy znać odpowiedzi na następujące pytania:

– dla kogo przeznaczony będzie preparat emolientowy (jaki jest wiek pacjenta: noworodek, niemowlę, dziecko, dorosły),

– jakie objawy skórne dominują: ostre, przewlekłe, sączące czy suche (jaki jest stopień suchości skóry),

– czy obserwuje się: utratę elastyczności skóry, złuszczanie, pęknięcia naskórka,

– czy odczuwalny jest świąd, jaka jest jego intensywność (może objawiać się przez niepokój dziecka, płacz, zaburzenia snu, drapanie),

– jaka okolica ciała jest objęta zmianami (powieki, twarz, tułów, kończyny),

– obecność ognisk infekcji (żółte, wilgotne strupy, brodawki wirusowe, mięczak zakaźny, inne),

– preferencje estetyczne pacjenta (starsze dzieci, dorośli),

– aspekty ekonomiczne.

 

Materiał powstał we współpracy ze specjalistą dermatologii

dr hab. n. med. Ewą Trznadel-Grodzką

konsultantem naukowym marki Dermedic