Co to jest ta INTEGRACJA SENSORYCZNA?

Integracja sensoryczna (SI), to proces neuronalny, w którym mózg rozpoznaje, segreguje i organizuje bodźce płynące ze zmysłów naszego ciała i otoczenia w taki sposób by można było je wykorzystać do codziennego, celowego działania. (V.Mass)

Głównym celem terapii Integracji Sensorycznej jestpoprawa funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, który jest odpowiedzialny za odbiór ze środowiska bodźców o charakterze zmysłowym (sensorycznym) oraz prawidłowe ich przetwarzanie. Metoda ta została opracowana w Stanach Zjednoczonych przez psycholog i terapeutkę zajęciową doktor Ann Jean Ayres. Była ona wybitnym badaczem i pedagogiem, ale przede wszystkim uważała się za terapeutkę. Wysłuchując narzekań sfrustrowanych, często zrezygnowanych rodziców, którzy nie rozumieli zachowania swoich dzieci, wyjaśniała, że problemy ich dzieci mają swoją nazwę i można je naprawiać odpowiednią terapią.

Poszczególne zmysły – dotyk, słuch, wzrok, smak, powonienie, zmysł równowagi – mają swoje receptory,
które zbierają informacje z otoczenia, a poprzez wzajemną współpracę tworzą narząd zmysłów. Aby wszystkie
składowe narządu zmysłów działały spójnie, zgodnie i bez zakłóceń, muszą przejść długą drogę uczenia się, współdziałania czyli integracji. Informacje ze zmysłów docierają do ośrodkowego układu nerwowego i po zintegrowaniu wytwarzają sygnał wymagający od dziecka odpowiedzi. To właśnie te odpowiedzi budują psychoruchowy rozwój dziecka. Integracja Sensoryczna najintensywniej przebiega od urodzenia do końca okresu przedszkolnego. Wtedy dziecko osiąga dojrzałość szkolną, gotowość do podjęcia nauki, nabywa umiejętności egzystowania z otoczeniem, we właściwy sposób wchodzi w relacje.

Rozwój integracji sensorycznej może zostać zaburzony już na etapie ciąży poprzez przyjmowane przez
mamę leki lub wtedy, gdy ciąża wymaga leżenia. Zaburzenia mogą powstawać również na kolejnych etapach
rozwoju dziecka.

Im wcześniej – dzięki prawidłowej obserwacji dziecka zostaną rozpoznane deficyty np. w uczeniu się, koordynacji ruchowej, w zachowaniu – tym efekty terapii SI będą lepsze.

Opiekun w przedszkolu może zauważyć u dziecka nieprawidłowości w funkcjonowaniu poszczególnych
zmysłów, które powinny być sygnałem dla rodziców.

Zmysł dotyku
• Dziecko nie lubi być dotykane, na przykład może reagować na dotyk agresją bądź unika kontaktów, izolując
się od rówieśników w przedszkolu.
• Dziecku przeszkadzają metki, obcisłe ubrania lub ubrania ze specyficznych materiałów.
• Dziecko nie lubi myć głowy, obcinać paznokci, nie lubi być smarowane kremem.
• Niektóre dzieci lubią być dotykane, ale bardzo mocno, wręcz szukają kontaktu „obijają się” o rodziców, o przedmioty, o rówieśników w przedszkolu. Często są postrzegane jako niegrzeczne, niewychowane, bo np. rozpędzają się i uderzają z impetem w kolegów, mają po prostu tak silną potrzebę poczucia swojego ciała. Często takie dzieci nie reagują płaczem na zadrapania, uderzenia, jakby nie zauważały tego.
• Dziecko gryzie przedmioty, zaciska i zgrzyta zębami, nadmiernie macha rękami, klaszcze, podskakuje.
• Nadmiernie się drapie, szczypie, uderza w głowę, ciągnie się za włosy, gryzie w ręce – takie symptomy zaliczane są do zachowań autostymulujących.

Zmysł równowagi
• Dziecko źle reaguje na huśtanie, kręcenie w koło, protestuje przy zabawach w powietrzu, jakie często lubią
sami rodzice (szczególnie tatusiowie).
• Ma chorobę lokomocyjną.
• Jest niezdarne, często się potyka.
• Nie lubi ruchu, jest statyczne.
• Nie może nauczyć się jazdy na rowerze, albo nauka trwa bardzo długo.
• Niektóre dzieci mogłyby się kręcić w koło bez przerwy, często bujają się na krześle, są w ciągłym ruchu.
• Dziecko boi się wchodzić i schodzić ze schodów.

Wzrok
• Dziecko wydaje się być nadwrażliwe na światło.
• Ma problemy z podążaniem, śledzeniem wzrokiem za przedmiotem, odwraca litery, często skarży się na ból głowy podczas czytania, pisania, rysowania, nie lubi układanek.

Smak
• Nie lubi pokarmów o określonej konsystencji, ciężko mu rozszerzyć menu, ma odruch wymiotny w reakcji
na pewne konsystencje pokarmów, często wymiotuje.

Słuch
• Dziecko ma trudności ze skupieniem uwagi, gdy w tle słychać dźwięki.
• Nie lubi głośnych dźwięków.
• Wykazuje opóźnienia w mówieniu.
• Ma trudności ze zrozumieniem poleceń słownych – wymaga kilkukrotnego powtórzenia.
• Nie zauważa pewnych dźwięków.

Węch
• Dziecko przesadnie rozpoznaje otoczenie za pomocą węchu.
• Negatywnie reaguje na wiele zapachów.
• Ma problem z rozróżnieniem zapachów.

Powyżej przedstawiono najczęściej powtarzające się problemy, z jakimi rodzice zgłaszają się do terapeutów SI,
ale jest ich o wiele więcej, np. zachowania nadpobudliwe, impulsywne, agresywne. Dziecko nadpobudliwe nosi
„etykietkę” niegrzecznego, nie może usiedzieć na zajęciach przedszkolnych, podczas lekcji, ciągle chce być w ruchu, ma problemy ze skupieniem, z uspokojeniem się, problemy z zasypianiem. Bardzo dużo dzieci sprawia wrażenie sztywnych i napiętych, co powoduje trudności w codziennym funkcjonowaniu. Są też dzieci wiotkie, z obniżonym napięciem, które szybko się męczą. Są wolniejsze i słabsze niż rówieśnicy. Podczas siedzenia podpierają głowę, mają słaby chwyt pisarski, nie lubią wycinania nożyczkami.

Rodzic, który boryka się z takimi bądź podobnymi problemami, słyszy narzekania od opiekunów z przedszkola
lub szkoły, powinien potraktować to jako sygnał do poszukiwania pomocy u specjalisty.

Wizyta diagnostyczna u terapeuty integracji sensorycznej rozpoczyna się rozmową, wywiadem dotyczącym
okresu ciążowego, okresu niemowlęctwa i kolejnych etapów życia. Dziecko zostaje poddane testom w formie zabawy. Postępowanie terapeuty zależy od wieku dziecka i obserwacji sposobu jego funkcjonowania. Diagnoza stawiana jest średnio po trzech spotkaniach w formie pisemnego podsumowania i ewentualnej
kwalifikacji na terapię. Na zajęciach terapii Integracji Sensorycznej dzieci bawią się w sposób odpowiednio ukierunkowany, aby zminimalizować deficyty z jakimi się borykają. Terapeuta daje również wskazówki rodzicom do pracy w domu, ponieważ często zachodzi potrzeba niewielkiej zmiany w postępowaniu, np. czasem dziecko potrzebuje dodatkowych krótkich ćwiczeń do regularnego wykonywania, a innym razem należy dziecku ograniczyć niektóre bodźce, gdyż ich nadmiar utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Prawidłowa stymulacja m.in. systemu dotykowego, w tym proprioceptywna (czucia głębokiego i czucia
powierzchownego), a także wzrokowa, smakowa, słuchowa, węchowa, wpływa korzystnie na ogólną poprawę funkcjonowania poznawczo-społecznego dziecka.

Ogromnym błędem jest stwierdzenie, które rodzice często słyszą: „Wyrośnie z tego, jeszcze ma czas”. Im wcześniej podejmiemy odpowiednie działania tym lepiej, ponieważ możemy zapobiec tworzeniu nieprawidłowych kompensacji. Dziecko pozostawione bez prawidłowej pomocy, specjalistycznej terapii jest na ogół skazane
na wiele porażek i niepowodzeń przez długie lata w przedszkolu, w szkole i w domu. Zaburzenia SI dobrze
jest kontrolować w okresie przedszkolnym, gdyż potem w szkole pojawiają się trudności w uczeniu się. Owszem, uczeń wykazuje postępy w nauce, ale kosztem wysiłku i nakładu pracy niewspółmiernego do uzyskiwanych
efektów, co jest wielkim obciążeniem dla jego systemu nerwowego. Bardzo ważne jest rozwijanie w dziecku
pozytywnej samooceny – docenianie wartości i ważności. Dziecko z niską samooceną łatwo może wpaść w stan wyuczonej bezradności, w którym nie będzie oczekiwało na sukces, będzie obniżało swoje ambicje: „nie umiem, więc nie będę nawet próbować”.

Warto wiedzieć!

U dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, m.in.: z autyzmem dziecięcym, autyzmem atypowym,
oprócz zaburzeń funkcji mózgu, które objawiają się zaburzeniami interakcji społecznych i zaburzeniami
porozumiewania, obserwuje się również osłabione pod wieloma względami przetwarzanie sensoryczne.

Aktywność motoryczną dziecka może hamować słaba modulacja bodźców przedsionkowych. Dzieci autystyczne
wykazują niepewność grawitacyjną, unikają ruchu, obawiając się braku stabilności, solidnego podparcia.
Są również wrażliwe na zmiany położenia ciała w przestrzeni, często reagując zdenerwowaniem. Dzieci autystyczne nie rejestrują wielu bodźców z otoczenia, a tym samym nie mogą ich zintegrować. Słabo rejestrują informacje
słuchowe, występują więc ograniczone możliwości rozwoju języka. Zaburzenia czucia głębokiego
i przedsionka powodują brak rozwoju prawidłowego schematu własnego ciała, a co za tym idzie – planowanie
motoryczne przychodzi z trudem. Aby pomóc w lepszym funkcjonowaniu w życiu codziennym dzieciom autystycznym, jak również dzieciom z zespołem Aspergera, rodzice słusznie decydują się na udział dziecka w terapii Integracji Sensorycznej.

 

Agata Poprawa
Certyfikowany terapeuta i diagnosta Integracji Sensorycznej

 

„Effectis” Niepubliczny Punkt Przedszkolny

dla dzieci z autyzmem

Warszawa, Ursynów

1. Pod Lipą 1, lok. nr 2

+48 505 868 502

www.effectis.edu.pl