Jakiego przewodnictwa potrzebują dzieci?

Rodzina to pierwsza grupa społeczna, w jakiej funkcjonują dzieci. To stąd wyciągają najwięcej wzorców i to właśnie poprzez obserwację swojego najbliższego otoczenia budują swoje zachowania. To one ukorzeniają się w nich najgłębiej.

Zwłaszcza rodzice, jako osoby najmocniej obecne w pierwszych latach życia, najmocniej wpływają na kształtowanie charakteru i przekonań. To właśnie od tego, jak rodzice zaspokoją potrzeby emocjonalne i psychologiczne zależeć będzie to, jak młody człowiek odnajdzie się w dorosły życiu i co ewentualnie będzie musiał w nim nadrobić lub wręcz przeciwnie z jakiego kapitału będzie czerpać.

Jaki jest cel wychowania?

Często wpadamy w pułapkę myślenia o wychowaniu jako nauce posłuszeństwa – karamy nieposłuszeństwo, nagradzamy posłuszeństwo. To później dodatkowo utrwalane jest w tradycyjnej szkole. Jednak w wychowaniu chodzi przede wszystkim o przekazanie dzieciom wartości, budowanie ich poczucia własnej wartości. Wychowanie to pomoc dzieciom w rozwijaniu ich własnej integralności, dawanie poczucia bezpieczeństwa i wsparcia.

Celem wychowania jest stworzenie dziecku możliwości rozwinięcia

potencjału emocjonalnego, intelektualnego i fizycznego tak, aby dbało o własną integralność i jednocześnie potrafiło respektować

potrzeby drugiego człowieka.

Zwykło się myśleć, że w zasadzie niemal każde zachowanie wobec naszych dzieci jest wychowaniem – jednak większość tych zachowań nie pozostawia żadnego trwałego śladu w młodych umysłach. Największy wpływ wychowawczy ma to, co dzieje się w codziennym życiu między członkami rodziny, co na co dzień obserwuje młody człowiek – zachowania, myśli, przekonania, humory, konflikty, kryzysy (i to jak sobie z nimi radzimy), radości i szczęścia. To właśnie te obserwacje i aktywności pozostawiają najbardziej trwały ślad w Waszych dzieciach! To właśnie te codzienne zachowania i sceny z Waszego domu, to jak Wy sami zachowujecie się wobec siebie i innych kształtują osobowość Waszych pociech i wpływają na sposób, w jaki będą w przyszłości budowały związki z innymi ludźmi.

Równa godność jako najważniejsza wartość rodzicielskiego przewodnictwa

Równa godność dorosłych i dzieci potrafi wiele zmienić w podejściu do naszych pociech. Przestają być obiektem rozkazów i nakazów, a zyskują własną autonomię i szacunek. Wielu z nas ma poczucie (niestety powielane przez pokolenia), że dorosły i dziecko nie są sobie równi. Równa godność nie oznacza oczywiście, że od teraz musimy realizować wszystkie postulaty dzieci – chodzi raczej o to, na jakich wartościach budujemy z dziećmi swoją relację. Traktowanie młodych ludzi w oparciu o równą godność oznacza, że poważnie podchodzimy do ich uczuć i potrzeb, postępujemy wobec nich z empatią, prawdziwie interesujemy się, kim są (nie postrzegamy ich tylko jako dziecko, które należy wychować, ale zauważamy w nich odrębnego człowieka z własnymi poglądami i upodobaniami).

Z początku rzeczywiście bacznie przyglądamy się potrzebom niemowlaków – sprawdzamy czy są najedzone, czy nie jest im za zimno lub za ciepło. Później jednak częściej zaczynamy wymagać dopasowywania się. Zamiast z zainteresowaniem i empatią przyglądać się temu, kim jest nasze dziecko i pomagać mu kształtować swój charakter niemal całkowicie tracimy z oczu jego autonomię w pogoni za tzw. “dobrym wychowaniem”.

„Dzieci potrzebują rodziców jako przywódców stada, którzy pomogą im odnaleźć się w puszczy życia – dokładnie tak samo jak małe wilczki”

“Rodzic jako przywódca stada” Jesper Juul

Czym jest dobre przewodnictwo?

Dziecko, które wzrasta w rodzinie wspierającej jego system odpornościowy, wzmacniającej poczucie własnej wartości, dbającej o jakość relacji i wzajemne zaufanie, doskonale poradzi sobie w dorosłym życiu i będzie umiało zatroszczyć się o siebie. Dlatego tak ważne, abyśmy jako dorośli i jako rodzice, podjęli odpowiedzialne przewodnictwo opartego na wzajemnym szacunku, bezwarunkowej miłości, akceptacji, poszanowaniu swojej odrębności i integralności. To podejście warto prezentować nie tylko wobec dziecka, ale wobec wszystkich członków rodziny – w końcu to również poprzez obserwację dzieci wyrabiają w sobie poglądy i wzorce zachowań.

Temat przewodnictwa wielokrotnie przewija się w książkach Jespera Juula, podobnie jak równa godność, integralność i odpowiedzialność osobista. To również Jesper Juul podpowiada nam, że dzieci rodzą się kompetentne co do swoich upodobań i potrzeb, brakuje im jednak życiowego doświadczenia i zdolności radzenia sobie w różnych sytuacjach, tworzenia jakościowych relacji i radzenia sobie z wyzwaniami. W zdobywaniu tych życiowych umiejętności pomocni są właśnie dorośli.

Cztery filary przewodnictwa dorosłych

Autorytet osobisty

Autorytet to podstawa przewodzenia. Poczucie własnej wartości, znajomość siebie samego, szacunek i zaufanie do siebie, respektowanie cudzych i swoich granic, i umiejętność komunikowania ich to fundamenty przewodnictwa dorosłych. Chcąc być autorytetem dla swoich dzieci najczęściej musimy zacząć od siebie i od budowania w sobie samych tych cech. To nieustanna praca, ale warta wysiłku.

Odpowiedzialność osobista

Odpowiedzialność za siebie, umiejętność podejmowania decyzji i odpowiadanie za nie, wybór tego, jak chcemy żyć i realizowanie tej wizji, umiejętność przyznania się do błędów i brania za nie odpowiedzialności, poczucie sprawczości w tworzeniu relacji to kolejny filar przewodnictwa dorosłych.

Poczucie własnej wartości

Poczucie własnej wartości to coś, o co szczególnie warto zabiegać w nas samych i naszych dzieciach – to podstawa poznania własnych granic, dbania o ich nieprzekraczanie i respektowania granic innych ludzi. Poczucie własnej wartości pomaga również kształtować zdrowy dystans wobec siebie samego.

Na budowanie poczucia własnej wartości mocno wpływa zainteresowanie i reakcje rodziców na zachowania dzieci. Nie warto tego marginalizować i świadomie wspierać nasze pociechy w rozwijaniu tej cennej cechy.

Uczenie się od siebie nawzajem i szanowanie swojej odrębności

Nasze dzieci to odrębny człowiek, od którego mimo różnicy wieku możemy się naprawdę wiele nauczyć. Jeśli tylko pozwolimy sobie na otwartość na drugą osobę i odłożymy ocenianie i stereotypy na bok okaże się w zasadzie od każdego możemy nauczyć się czegoś wartościowego. Nie jest to łatwe – zwłaszcza w stosunku do dzieci domyślnym jest, że to my mamy je czegoś nauczyć, nie odwrotnie. Jednak jeśli tylko oddamy im ich własną autonomię, zyskamy całkiem nową perspektywę. Jeśli będziemy uważni, dostaniemy w zamian wiele wskazówek dotyczących tego, jakiego rodzica potrzebują nasze pociechy, jakiego partnera potrzebuje nasz partner czy jakiego wsparcia potrzebuje w problemie przyjaciel. Relacja dwóch osób, również relacja rodzic-dziecko, to relacja osób o równej godności.

Proaktywność i dbanie o własną integralność

Nie ma przewodnictwa bez dbania o własną integralność. W rodzicielstwie nie chodzi tylko o spełnianie potrzeb dzieci, ale również o pamiętanie o własnych wartościach i celach. Poprzez obserwację naszej proaktywności w kształtowaniu życia, jakiego dla siebie chcemy, zasadzamy w dzieciach ziarenko ich własnej proaktywności w realizowaniu własnych marzeń.

Jesper Juul i Familylab

Równa godność, dbanie o integralność, autentyczność, mądre przywództwo dorosłych to wartości, które znajdziecie w książkach terapeuty rodzinnego, pedagoga i światowego autorytetu w obszarze wychowania, czyli Jespera Juula. Jego wartości w Polsce propagowany są przez fundację Familylab, której trenerzy prowadzą inspirujące seminaria dla rodziców i opiekunów. Tematy seminariów i nadchodzące wydarzenia znajdziecie na family-lab.pl