Grzybica stóp i paznokci

Zbyt późno rozpoznana grzybica, zlekceważona lub nieleczona może prowadzić do utraty paznokci, nieodwracalnych zmian w wyglądzie stóp, jak również w skrajnych przypadkach do zakażenia całego organizmu, co wiąże się z poważnym zagrożeniem zdrowia. Grzybica postrzegana jest jako choroba wstydliwa, trudna do wyleczenia, błędnie związana z problemem dotykającym jedynie biednych.

Etiologia

Głównymi patogenami odpowiedzialnymi za grzybicze zakażenie stóp i paznokci są mikroorganizmy należące do dermatofitów antropofilnych, w szczególności: Trichophyton rubrum oraz Trichophyton mentagrophytes (stanowią najczęstszy gatunek chorobotwórczy – ponad 90% przypadków); rzadziej do grzybów drożdżopodobnych: Candida spp. oraz pleśniowych: Aspergillus spp., Scopulariopsis spp. Na infekcję narażone są zwłaszcza osoby z obniżoną odpornością organizmu, chorujące na cukrzycę, przyjmujące przewlekle antybiotyki oraz leki immunosupresyjne. Ponadto w grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby uczęszczające na siłownię, basen oraz saunę, gdzie duże natężenie ludzi wraz ze sprzyjającymi warunkami – wilgotne i ciepłe środowisko – dają wysokie ryzyko zakażenia.
Kontakt zdrowego człowieka z dermatofitami nie przesądza jednak o zakażeniu. Dopiero przerwanie ciągłości skóry (np. zadrapania, otarcia, mikrourazy, stopa cukrzycowa) połączone z kontaktem z dermatofitami skutkuje pojawieniem się grzybicy.

Rozwój zakażenia

Dermatofity posiadają zdolność do enzymatycznego rozkładu i żywienia się keratyną, stanowiącą główny budulec naskórka, włosów i paznokci. Wykorzystują ją jako źródło energii niezbędnej do wytworzenia strzępek, co pociąga za sobą rozwój zakażenia i szerszą ekspansję.
W przypadku grzybicy paznokci rozkład keratyny skutkuje wytworzeniem – pomiędzy poszczególnymi komórkami budującymi paznokcie – kanałów tworzących formę tzw. poprzecznej siatki. W zależności od aktywności enzymatycznej dermatofitu może dojść do dezintegracji struktury płytki paznokcia, a dalej do nadmiernego rogowacenia łożyska i zakażania nowo odrastającej płytki.

Leczenie i profilaktyka

Na wcześnie rozpoznane i niepowikłane postaci grzybic można stosować dostępne w aptece bez recepty kremy, płyny do rozpylania na skórę stóp oraz działające miejscowo preparaty w formie lakieru bądź serum. Niezwykle ważne jest przestrzeganie higieny w czasie leczenia oraz stosowanie się do zaleceń podanych na ulotce. Ważnym elementem powodzenia terapii jest naturalny proces odnowy struktur skeratynizowanych, eliminujący zarodniki dermatofitów.
Niestety, wielu pacjentów przerywa leczenie po kilkudniowej aplikacji, nie widząc pożądanych efektów. Pełna terapia w przypadku grzybicy paznokci trwa około trzech miesięcy – paznokcie u stóp rosną 1–1,5 mm na miesiąc. Istotne jest również usuwanie zakażonej płytki paznokci, w celu uzyskania jak najgłębszej penetracji chorobowo zmienionego paznokcia i ułatwienia dyfuzji preparatu do łożyska. Najczęściej płytkę ściera się za pomocą jednorazowych pilniczków, które należy wyrzucić po użyciu.
Profilaktycznie stosowane wodoodporne preparaty do rozpylania na skórę stóp skutecznie zmniejszają ryzyko zakażenia dermatofitami. Płyny do rozpylania na skórę tworzą barierę ochronną na powierzchni stóp i paznokci, zabezpieczając przed kontaktem z patogennymi mikroorganizmami.
Ponadto ważna jest eliminacja warunków sprzyjających rozwojowi grzybów, czyli ciepła i wilgoci.
Warto jest więc nosić wygodne obuwie, skarpetki z naturalnych materiałów przepuszczających powietrze.
Grzybica stóp to uciążliwa i nieestetyczna choroba.
Szczególnie daje o sobie znać w okresie letnim. Może dotknąć każdego. Dlatego tak ważna jest świadomość problemu wśród pacjentów oraz ich edukacja przez farmaceutów.
Szybka reakcja na zmiany oraz profilaktyka stanowią podstawę do zachowania zdrowych stóp i paznokci.

Magdalena Kulesza
Mikrobiolog