Tutoring Przedszkolny jako forma alternatywnej pracy z przedszkolakiem

Czy tutoring można stosować już w przedszkolu? Tak!!! Można, a nawet należy. Nie ma wątpliwości, że Janusz Korczak był geniuszem wyprzedzającym poglądami swoją epokę. Lekarz, pisarz, publicysta, działacz społeczny i pedagog z powołania, prekursor współczesnej myśli pedagogicznej. Ponad 100 lat temu pisał i uczył o tym, czego wielu z nas do dziś nie rozumie – o szacunku dla dziecka, jako równej istoty. Był wspaniałym obserwatorem, który wielokrotnie podkreślał jak ważne jest indywidualne podejście do każdego człowieka, do dziecka. Każdy rozwija się w swoim tempie, a młody umysł nie skażony zakazami i nakazami charakteryzuje ogromna, twórcza skłonność do szukania własnych rozwiązań i dróg! Podążając za myślą Janusza Korczaka uważam, że zindywidualizowane nauczanie jest potrzebne już na wczesnych etapach życia dziecka, żeby wzmocnić jego pewność siebie, zainspirować do rozwoju i wspierać jego twórczość.

Czym jest tutoring?
Tutoring jest zindywidualizowaną formą nauczania, jest spotkaniem człowieka z człowiekiem, jest to praca oparta na relacji mistrz – uczeń. W przypadku tutoringu przedszkolnego w rolę tutora może wcielić się zarówno rodzic, jak i nauczyciel przedszkolny. Praca z dzieckiem odbywa się podczas indywidualnych, systematycznych, planowanych spotkań. Jedną z odmian jest tutoring grupowy, ale wiem z doświadczenia, że bardzo ciężko poprowadzić go w grupie przedszkolnej. Tutoring grupowy, według moich obserwacji, bardzo dobrze funkcjonuje wśród dorosłych, którzy pracują w grupach projektowych, mając określony cel i zadania. Dzieci w wieku przedszkolnym dość szybko się dekoncentrują. W tutoringu przedszkolnym tutor skupia się na potencjale dziecka, na jego mocnych stronach. Tutor powinien mieć następujące kompetencje: predyspozycje interpersonalne, zaangażowanie, systematyczność, cierpliwość, rzetelność, odpowiedzialność.

Ksiądz prof. J. Tarnowski wymienił i opisał 6 cech charakteryzujących edukację spersonalizowaną (zobacz pedagogika personalistyczno-egzystencjalna), jaką jest tutoring.
1. Człowieczeństwo – czyli spotkanie przynajmniej dwóch osób, jest to element wychowania. Wychowanie definiowane jako uczestniczenie, towarzyszenie mistrza w życiu wychowanka – nie poprzez dawanie rozwiązań, ale poprzez oddziaływanie siłą swojej osoby.
2. Permanencja – nauczanie trwa przez całe życie.
3. Inter- oraz intraakcyjność – podczas tutoringu zachodzi relacja mistrz – uczeń, jak również relacja ucznia z samym sobą – zaglądanie w głąb siebie, samopoznanie (podczas procesów tutorskich zachodzi również głębsze poznanie samego siebie przez tutora, następuje przemyślenie, zaduma nad swoimi celami).
4. Nieokreśloność – ciężko jest przewidzieć, w którą stronę podąży proces, jak przewartościują się cele podczas wspólnej „podróży”. Czasem na tutoring trafiają osoby, które mają na pierwszym spotkaniu doprecyzowane cele, ale podczas procesu tutorskiego, cele te ulegają zmianie. Czasem od „nauki rysunku” dochodzi się do „gimnastyki artystycznej” – i to jest całkowicie dopuszczalne, jeżeli towarzyszyliśmy naszemu podopiecznemu w procesie i nie wpłynęliśmy na zmianę jego celów.
5. Transgresyjność – odnosi się w tutoringu do pokonywania własnych słabości, ograniczeń. Podczas pracy z dziećmi ważne jest, aby wzmacniać ich mocne strony, określać potencjał, co zaprocentuje pokonywaniem obaw czy granic.
6. Egzystencjalność – dotyczy osadzenia człowieka w określonej grupie, która determinuje jego zachowania.

Czym jest tutoring przedszkolny?
Głównym celem edukacji przedszkolnej jest nauczanie i wychowywanie. Tutoring przedszkolny opiera się na ścisłej współpracy z rodzicami i opiekunami dziecka, by wpierać jego rozwój. Tutoring przedszkolny pomaga łączyć proces dydaktyczny z procesem wychowawczym.

Cele tutoring przedszkolnego:
1. wsparcie dla rodziców, którzy są pierwszymi i najważniejszymi wychowawcami,
2. indywidualna forma tutoringu dla dzieci.

W sztuce tutoringu ogromną wagę przykłada się do towarzyszenia człowiekowi, do zadawania mu odpowiednich pytań, uważnym słuchaniu, do samodzielności i zaufania w działaniu. Z jednej strony samodzielność w myśleniu: „Co o tym myślisz?”, z drugiej strony samodzielność w działaniu: „Co chcesz z tym zrobić?”. W pracy tutora ważne jest opanowanie oraz koncentracja na podopiecznym – skupiamy się na potencjale dziecka, wzmacniamy jego mocne strony, pokazujemy, w których obszarach jest mocny. Najważniejsze jest, aby dziecko samo wskazywało obszary, w których czuje się dobrze. Na przykład można zapytać dziecko, co według niego mu wychodzi i z czego jest dumny. Proces dojścia do takich pytań musi trwać, w zależności od dziecka i jego samoświadomości. Nieraz tutor musi dłużej budować relację i podwaliny do szczerej rozmowy, aby dziecko otworzyło się przed nim i zaprosiło do swojego świata. Dziecko, w zależności od tego, w jakim obszarze pracowaliście, może powiedzieć, że „ładnie maluje” czy „dba o kotka”. Można wtedy poprosić, aby opowiedziało nam kilka historii, np.: kiedy karmiło kotka, jak się wtedy czuł kotek, a jak dziecko. Wzmacniamy tymi pytaniami opinię, którą dziecko samo o sobie tworzy, że jest opiekuńcze, dba o innych (tu o kotka). Przedszkolak zaczyna siebie definiować, aktywnie opisuje swoje zachowania, swój potencjał – dzięki temu buduje wiarę w siebie i swoje możliwości. Możemy przypuszczać, że kiedy ktoś powie coś niemiłego, wyda jakiś nieprawdziwy osąd, będzie chciał „etykietować” dziecko, wtedy ono może odpowiedzieć, że tak siebie nie widzi. Na przykład: „Jesteś niedobra i nie dbasz o innych” – na to dziecko może odpowiedzieć „Nie mów tak, bo to nie jest prawda” (w głowie będzie miało sytuację dotyczącą karmienia kotka, czyli potwierdzoną kompetencję i umiejętność dbania i troszczenia się o innych). Sedno tkwi w tym, że kiedy my, rodzice czy nauczyciele tysiąc razy dziennie powiemy naszemu dziecku lub podopiecznemu, że jest dobry i opiekuńczy, ono tego nie poczuje i nie będzie w to wierzyło. Natomiast w sytuacji, kiedy dziecko samodzielnie znajduje w swoim życiu momenty, które charakteryzują się określonym zachowaniem – wierzy w to i powoli buduje podwaliny pod samoświadomość i wiarę w siebie, nabywa pewności siebie, tak potrzebnej podczas okresu dojrzewania i w całym dorosłym życiu. Tutoring to skoncentrowanie uwagi nie na problemach, ale na potencjale dziecka. Podsumowując, szacunek oraz zaufanie, które otrzymuje przedszkolak podczas procesu, przekłada się na budowanie u dziecka poczucia własnej wartości.

Drugim, istotnym elementem jest zmiana przekonań blokujących rozwój. Kiedy na przykład dziewczynka powie, że marzy o tym, żeby być kierowcą rajdowym, ale wie, że tylko chłopcy mogą być kierowcami, więc będąc dziewczynką „nie może się bawić autkami” – praca nad zmianą przekonań jest długotrwałym procesem, podczas którego należy pokazać przykłady i znaleźć w potencjale dziewczynki potwierdzenia talentu do bycia rajdowcem.

Cele tutoringu dla dziecka w wieku przedszkolnym:
• wzrost samodzielności,
• odpowiedzialność za swój „mały proces”,
• wzrost samoakceptacji, poczucia własnej wartości,
• otwartość, życzliwość na innych,
• odwaga do wypowiadania swoich poglądów, myśli,
• pozwolenie sobie na popełnianie błędów (podejmowanie decyzji wraz z ponoszeniem konsekwencji),
• uczenie dziecka skutecznej komunikacji,
• koncentracja na rozwiązaniu, nie na problemie,
• wzrost efektywności uczenia się.

Praca z tutorem musi być długofalowa, przyjmuje się, że spotkania powinny odbywać się raz lub dwa razy w miesiącu. Doświadczenie tutora w prowadzeniu sesji ma wpływ na przebieg procesu.

Jakie cechy powinien mieć dobry tutor?
Po pierwsze – postawa – co motywuje mnie do pracy? Czy są to tylko bodźce zewnętrzne takie, jak pieniądze, wymóg dyrektora, czy jest to własna chęć rozwoju, chęć poznania i chęć towarzyszenia dziecku w procesie?
Po drugie – kompetencje i predyspozycje – czy wyrażając chęć bycia tutorem jestem gotowy podjąć nowe wyzwania, czy jestem otwartym, szczerym nauczycielem posiadającym poczucie humoru oraz niedającym gotowych rozwiązań?Po trzecie – organizacja czasu pracy – czy mam przestrzeń wśród swoich zawodowych i prywatnych obowiązków na indywidualne spotkania, czy mam miejsce i czas na systematyczność?
Po czwarte – tutor nie podejmuje się pracy terapeutycznej, wie, kiedy odwołać się do innych specjalistów, gdy zajdzie taka potrzeba. Tutor powinien podziwiać naturalną kreatywność dziecka, jego ciekawość i wrodzoną umiejętność szukania rozwiązań; a nie koncentrować się na błędach.

Proces tutoringu
Proces tutoringu powinien składać się z 8 do 12 spotkań obejmujących następujące etapy:
1. Poznanie się, nawiązanie relacji z podopiecznym. Więź zbudowana na szacunku i zaufaniu.
2. Wspólne wyznaczenie celów – ważne, żeby to nie były cele nauczyciela czy rodzica, ale cele przedszkolaka.
3. Realizacja przyjętego planu.
4. Podsumowanie efektów tutoringu – świętowanie.

Celem tutoringu jest dostrzeganie talentu oraz rozwijanie potencjału!

Realizowanie tutoringu w przedszkolu powinno przyczynić się do:
* samodzielności dziecka,
* pracy nad emocjami – nazywanie ich,
* moderowania dobrych nawyków, wartości i cnót,
* samoakceptacji, poczucia własnej wartości,
* zdolności do podejmowania decyzji (i ponoszenia ewentualnych konsekwencji – pozwolenie sobie na popełnianie błędów),
* odwagi do wyrażania swoich uczuć i opinii,
* szacunku do drugiego człowieka.

Praca tutora z podopiecznym opiera się na pozytywnej motywacji i odbywa się na zasadzie dobrowolności. Może się zdarzyć, że dziecko nie nawiąże relacji z tutorem, warto wówczas pomyśleć nad zmianą opiekuna.

Do zadań tutora, który jest wychowawcą w przedszkolu, należy nawiązanie partnerskiej, ścisłej współpracy z rodzicami m.in. po to, aby dziecko w procesie nauki i wychowania otrzymywało spójny komunikat.

Sądzę, że tutoring może pomóc dzieciom oraz nauczycielom w rozwoju i przez to wzmocnić przedszkole, a w kolejnym etapie szkołę. Wierzę, że tutoring jest szansą na przywrócenie osobowego, opartego na relacji mistrz – uczeń, wymiaru kształcenia i wychowania, który przez wieki był fundamentem edukacji.