Probiotyki – naturalne wsparcie w czasie biegunki u dziecka

Ostre zakażenie układu pokarmowego, objawiające się zazwyczaj wymiotami lub biegunką – to problem, który dotyka większość dzieci w wieku szkolnym i tych najmłodszych. Zwykle jego przyczyną są wirusy i bakterie oraz niekiedy grzyby, a chorobie towarzyszy często gorączka, bóle brzucha i ogólne osłabienie, a przede wszystkim utrata znacznej ilości wody i cennych elektrolitów. Zgodnie z rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, stosowanie odpowiedniego probiotyku może znacznie skrócić czas trwania biegunki, dzięki czemu nasz maluch szybciej dojdzie do zdrowia.

Jelitówka, potocznie nazywana grypą żołądkową (choć z samym wirusem grypy nie ma nic wspólnego), jest chorobą zakaźną przewodu pokarmowego, wywoływaną przez różnego rodzaju drobnoustroje. Jej najczęstszą przyczyną są rotawirusy, adeno- i norwowirusy, ale zakażenia mogą wywoływać niekiedy bakterie jak Salmonella sp. czy Clostridium dificile, pasożyty czy grzyby (Candida spp.). Do zakażenia najczęściej dochodzi przez kontakt z osobą chorą, drogą pokarmową lub kropelkową oraz przez kontakt z przedmiotami, których wcześniej używała. Najbardziej na zachorowanie narażone są dzieci i młodzież, gdyż w dużych skupiskach ludzkich infekcje przenoszą się błyskawicznie. Dzieci nie stronią od kontaktu z rówieśnikami, spędzają znaczną część dnia w jednym pomieszczeniu, korzystają z tych samych zabawek czy przedmiotów w klasie i często jedzą wspólnie posiłki, co znacznie sprzyja rozprzestrzenianiu się infekcji.

Zwykle objawy pojawiają się szybko, w ciągu 12-24 godzin od zakażenia. Do najczęstszych należą wymioty i biegunka, prowadzące do znacznego odwodnienia organizmu. U najmłodszych dzieci dość często pojawiają się gorączka, osłabienie i ból jamy brzusznej. Dolegliwości pojawiają się nagle i zwykle znikają samoistnie. W zależności od wieku dziecka i ogólnego stanu organizmu, przebieg zakażenia może być różny i czasem wymaga wizyty u pediatry – zwłaszcza gdy objawy utrzymują się dłużej, niezbędne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych.

Co zrobić, gdy nasze dziecko zachoruje? Przede wszystkim powinno ono zostać w domu, aby nie szerzyć infekcji wśród reszty koleżanek i kolegów oraz ich rodzin. Ponieważ „jelitówka” jest bardzo zaraźliwa, mając w domu chore dziecko zaleca się wprowadzenie „reżimu higienicznego”: jeśli to możliwe, odizolujmy chorego malucha od reszty domowników, pilnujmy, aby wszyscy w domu często myli ręce, zadbajmy o odkażenie sanitariatów oraz rzeczy, których dotykał chory, jak np. kubeczki, sztućce, a nawet zabawki – większość wirusów ginie w wysokiej temperaturze. Niestety, mimo wszystkich zabiegów należy liczyć się z faktem, że jelitówka dopadnie większość domowników. Po ustąpieniu objawów należy wyprać pościel i piżamki w wysokiej temperaturze, a pokój dziecka dokładnie posprzątać.

Tego typu zakażenie leczy się głównie objawowo, a podstawowym elementem terapii jest prawidłowe nawadnianie organizmu i uzupełnianie elektrolitów. Jednakże w przypadku małych dzieci, do odwodnienia dochodzi znacznie szybciej, a jego skutki mogą stanowić zagrożenie dla malucha. Do objawów, które powinny zaniepokoić rodziców dziecka, które cierpi na ostrą biegunkę lub wymioty, należą bardzo suche śluzówki jamy ustnej dziecka, znaczne osłabienie dziecka i apatia. Również przyspieszony oddech, zmniejszona ilość lub brak moczu, czy płacz bez łez to objawy świadczące o znacznym odwodnieniu dziecka, które wymagać może hospitalizacji oraz uzupełniania płynów dożylnie za pomocą kroplówek.

Probiotyki a biegunka

Probiotyki pełnią nieocenioną rolę wspierającą pracę przewodu pokarmowego i układu immunologicznego. Bakterie probiotyczne podawane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Chociaż nie istnieje jeden wspólny mechanizm oddziaływania dla wszystkich probiotyków, można wyróżnić powszechne mechanizmy wspólne dla wielu z nich. Probiotyki, poprzez przyleganie do komórek nabłonka jelitowego, uniemożliwiają patogenom dostęp do niego, tym samym uniemożliwiają jego kolonizację. Pożyteczne bakterie utrudniają patogenom rozwój w organizmie dziecka poprzez konkurencję z nimi o dostęp do substancji odżywczych, i tym samym chronią przed szkodliwym działaniem substancji wytwarzanych przez drobnoustroje chorobotwórcze. Dzięki temu nie dojdzie do rozwinięcia infekcji w układzie pokarmowym, a w przypadku zakażenia będzie miało ono łagodniejszy przebieg i krótszy czas trwania. Dlatego w trakcie tzw. „jelitówki” lekarze pediatrzy zalecają stosowanie probiotykoterapii, razem z uzupełnianiem elektrolitów i przyjmowaniem płynów.

Należy jednak pamiętać, ze nie każdy szczep probiotyczny będzie wykazywać takie właściwości, są one bowiem szczepozależne. Dlatego warto w domowej apteczce mieć preparat probiotyczny o potwierdzonym klinicznie działaniu w zapobieganiu wystąpienia biegunek szpitalnych, czy skracaniu czasu trwania ostrych zakażeń układu pokarmowego.

Od 2014 roku Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), poza przyjmowaniem płynów i niezbędnych elektrolitów, zaleca również stosowanie probiotycznego szczepu bakterii Lactobacillus rhamnosus GG, jako skutecznej metody skracania ostrych biegunek o różnej etiologii i zmniejszania ich nasilania. W 2018 roku rekomendacje dot. stosowania tego szczepu poszerzono o zapobieganie biegunkom u dzieci przebywających w szpitalach. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że szczep ten w 2020 roku został uznany przez ESPGHAN za bezpieczny do stosowania nawet u niemowląt przedwcześnie urodzonych.

Naturalne wsparcie w antybiotykoterapii

Omawiając temat probiotyków, warto również wspomnieć o antybiotykoterapii, na którą dzieci w sezonie wzmożonych infekcji mogą być bardziej narażone. Wszystkie antybiotyki mają działanie ogólnoustrojowe – oprócz niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych, przy okazji niszczą również naturalną bakteryjną florę jelitową, niekiedy prowadząc do biegunek. Należy pamiętać, że przyjmowanie antybiotyku skutecznie zaburza mikroflorę jelitową na znacznie dłuższy okres aniżeli jest stosowany, dlatego konieczne jest przyjmowanie bakterii probiotycznych w trakcie, ale również po antybiotykoterapii. Dostępnych jest wiele badań klinicznych dowodzących skuteczności stosowania szczepu probiotycznego Lactobacillus rhamnosus GG. Wykazano, że zmniejsza on ryzyko wystąpienia skutków ubocznych antybiotykoterapii, takich jak bóle brzucha (o 69%) i luźne stolce (o 65%). Szczep ten od 2016 roku rekomendowany jest przez ESPGHAN w zapobieganiu biegunkom związanym z antybiotykoterapią u dzieci.

W okresie jesienno-zimowym szczególnie powinniśmy zwrócić uwagę na wzmacnianie układu odpornościowego całej rodziny. Probiotykoterapia zyskuje w tym aspekcie coraz większą popularność ze względu na rosnącą liczbę badań potwierdzających jej korzystne działanie. Należy jednak pamiętać, że właściwości probiotyku są szczepozależne, tzn. nie każdy probiotyk wykazuje tę samą skuteczność w danej sytuacji klinicznej. Dlatego warto sięgnąć po preparaty, które zawierają szczepy rekomendowane przez polskie i europejskie towarzystwa lekarzy specjalistów.